ገድሊ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ 2ይ ክፋል

ገድሊ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ 

ካላይን መወዳእታን ክፋል

5.8 መገሻ ናብ ግብጽን ጒዳይ ሰንበትን 

ድኅሪ እዚ አቡነ ኤዎስጣቴኦስ ምስ ደቆም ኮይኖም መጀመርያ ናብ ሰሜናዊ ቀይሕ ባሕሪ ኣቢሎም (ክሳብ ምድረ ቦጎስ፡ ምድረ ማርያ)፡ ስብከተ ወንጌል እናሰፍሑ ትምህርቶም ቀጸሉ። ጊዜ ምፍልላይ ምስ ቀረበ ንኵሎም ደቆም ድማ ተላበውዎም። ነቶም ምስኦም ናብ አርመንያ ዘይከዱ (ዝተርፉ) ደቆም ንብዓል ኣቡነ ኣብሳዲን ብጾቶምን ምሂሮምን መኺሮምን ባረኽዎም። ንኣቡነ ኣብሳዲ መጠምጠሚኦምን መስቀልን ከምቲ “ኤልያስ ንኤልሳዕ ባርኖስ ዝሃቦ” ኸኣ ባሪኾም ሃብዎም። ካብቶም ደቆም ድማ ገሊኦም ከም እኒ አቡነ መርቆሪዎስ በኪሞስን አቡነ ገብረ ኢየሱስን ዝኣመሰሉ ፰ ደቀ መዛሙርቶም ምስኦም ጒዕዞኦም ቀጸሉ። ቅድሚ ኣብ ምድረ ማርያ ምፍልላዮም ግና ንደቆም ካብ ጥንታዊ ትምህርቶም ከይዝንበሉ ሓደራ ኢሎሞም፤ ኣብ ክንዲኦም ኮይኖም ድማ ክመርሕዎምን ክኣልይዎምን ድማ ንአቡነ አብሳዲ ገበሩሎም። ስለዚ ቡራኬ ንአቡነ አብሳዲ ክህብዎም ከለዉ፤ መንበር ድማ ንአቡነ መርቆሪዎስ ተዋህበ። በዚ መሠረት ኸኣ ኣቦታት ገዳማት ኤርትራን ገለ ገዳማት ሰሜን ኢትዮጵያን ከምቲ ዝበልዎም ነዚ ትምህርቲ ኣጽኒዖም ሒዞሞ ነበሩ። 

ድኅሪኡ ኸኣ ብጋሽ ባርካ ኣቢሎም ሱዳን (ኑቢያ) ኣተዉ። ካብኡ ብምቕጻል ድማ እግረ መገዶም ናብ ግብጺ ኣብ ዝኣተዉሉ ጒዳይ ሰንበት ምስ ፓትርያርክ እስክንድርያ አቡነ ብኒያም ካልኣይ (1327-1340) ተራኺቦም ዘተዩ። ትምህርቶም ድማ ኣረድኡ። “… ኣብ ኤርትራ ከሎኹ ሰናብትን በዓላትን ሠዓር በሉኒ፤ ኣብዚ ድማ ነዚ ከየነጸርኩም ብጸሎት ንተሓባበር ትብሉኒ..” ኢሎም’ውን ብቀጥታ ወቐሶኦም ኣብ ልዕሊ መራሕቲ ቅብጣዊት ቤተ ክርስቲያን ኣስሚዖም ነበሩ። ምምጻእ ፓትርያርክ አርመንያ ናብ ግብጺ ስለዝሰምዑ ድማ ኣብ ገዳም አስቄስጥ (መቃርስ) ቍሩብ ጸንሑ። ካብኡ ቀጺሎም ናብ ቆጵሮስ ቀጺሎም ድማ ናብ ኢየሩሳሌም ኣተዉ። ኣብኡ’ውን ንዅሎም ቅዱሳን መካናት ምስ ተሳለሙ መንፈሰ እግዚአብሔር እዚ ቦታኻ ኣይኮነን ኢሉ ስለ ዝሓበሮም ጒዕዞኦም ናብ ኣርማንያ ገበሩ። 

5.9 አቡነ ፊልጶስን ሰንበትን፤ መዕለቢ ጒዳይ ቀዳሚት ሰንበት 

እዚ ከምዚ ኢሉ እንከሎ ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ድኅሪ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ጒዳይ ሰንበት ናይ ንጉሥን ጳጳስ ግብጽን ደገፍ ስለዝነበሮ ምልዕዓሉ ኣይተረፈን። እቶም በብጊዜኡ ዝተንሥኡ ነገሥታትን ጳጳሳት ግብጽን ሥልጣኖም እናተጠቕሙ ነዚ ትምህርቲ አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ከትርፉ ንኵሉ ዘለውም ኃይሊ ተጠቒሞም እዮም፤ ግና ኣይተኻእሎምን። እቲ ብኃይሊ ናይ ምጥፋእ ስጉምቲ’ውን ጥርዚ በጺሑሉ ዝነበረ ኣቡነ ፊልጶስ ዘደብረ ቢዘን ንትምህርቲ አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ይምህሩ ብምንባሮምን፡ እቲ ተጋድሎኦምን ቅድስናኦምን ንብዙኃን ጸልዩ ዝነበረሉ ሃጸይ ዳዊት ዝተባህለ ንጉሥ ዝነገሠሉ ዘመን ከኣ እዩ ነይሩ። 

አቡነ ፊልጶስ’ውን ኣብ ጊዜ ዕርጋኖም እዚ ክትዕ ከም ዓቢይ ኣርእስቲ ገኒኑ ስለዝተላዕለ እንደገና ከምቲ አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ስለ ቀዳሚት ሰንበት ብዝነበሮም ትምህርቲ ተኸሲሶም ኣብ ቅድሚ ንጉሥ ኢትዮጵያ ዳዊትን ጳጳስ በርተሎሜዎስን ኣብ ከባቢ ደሴ (ሰሜን ኢትዮጵያ) ቀሪቦም። እቲ ጊዜ ድማ ኣብ መወዳእታ ፲፬ ክፍለ ዘመን ወይውን ምእታው ፲፭ ክፍለ ዘመን ምዃኑ ይእመን። ትምህርቶም ክገድፉ ብዙኅ ምፍርራሕን ጸቕጥን ድማ ኣብ ልዕሊኦም ተገብረሎም። ምስ ኣቕበጽዎም ድማ ኣብ ማእሰርትን ካብኡ ሓሊፉ ብዘሰክሕ መቕጻዕቲ ክሳብ ብቈርበት ተጠቕሊሎም ብሕይወቶም ናብ ቀላይ ዝተደረበዩሉ ፈተና ኣጋጢምዎም ነበረ። ንሶም ግና ብተኣምራት ንኵሉ ፈተና ሥዒሮም። ነቲ ባሕሪ’ውን ከምዘንደድዎ ገድሎም ይገልጽ። ክሳብ ሕጂ’ውን አንዳዴ ባሕር እናበልና ነዚኦም ቅዱስ ኦቦ ንዝክሮም ኣሎና። በዚ ናይ መወዳእታ ተኣምር ኸኣ ንጉሥን ጳጳስን ኣሚኖም ቀዳሚት ሰንበት ከም ሰንበተ ክርስቲያን ክትኽበር ኣወጁ። 

ታሪኽ ከምዝገልጽዎ ግና እዚ ክርክር መደምደምታ ዝረኸበ ብንጉሥ ዘርእያዕቆብ ኣብ ዝተጸወዐን፡ ኣብ ከባቢ ፍርቂ ፲፭ ክፍለ ዘመን ቡልጋ (ደብረ ምጥማቅ ማእከል ኢትዮጵያ) ኣብ ዝተባህለ ቦታ ኵሎም ኣካላት (ኣሽሓት ሊቃውንቲ) እንተላይ ክልተ ጳጳሳት ግብጺ (አቡነ ሚካኤልን አቡነ ገብርኤልን) ኣብ ዝተረኽቡሉ ጉባኤ እዩ ነይሩ። እቲ ውሳነ ድማ ክልቲኦም ሰናብቲ ማዕረ ክኽበሩ ዝብል ኮነ። ይኹን ደኣ እምበር ኣከባብራ ቀዳሚት ሰንበት ከም ኣይሁድ ዘይኮነስ ብክርስቲያናዊ ሥርዓት ክትክበር ዝግባእ ምዃኑ ተነጸረ። 

6. ለበዋ ኣቦና 

ቅዱስ አቦና ቅድሚ ናብ አርመንያ ምኻዶም እግዚአብሔር ብዝገለጸሎም ንደቆም ብሃይማኖቶም ክጸንዑ፤ ነቲ ዘስተምሃርዎም ትምህርቲ ክዕቕቡ፤ ስለ ሃይማኖቶም ክጋደሉ፤ ምንኵስናኦም ኣጽኒዖም ክቕጽሉ፤ ስብከተ ወንጌል ከስፍሑ ተላብዮምም እዮም። 

ብሓጺሩ ግና ነዞም ዝስዕቡ ጒዳያት ከምዝተላበውዎም ዜና ሕይወቶም ይገልጽ። 

• ንዕለተ ቀዳሚት ሰንበት (ሰንበተ አይሁድ) ከም ሰንበተ ክርስቲያን ብማዕርነት ከኽብሩ 
• ተዝካሮም ዓመት መጸ ብሓንሳብ ኮይኖም ተኣኻኺቦም ትምዛእ ደብረ ጽጌ ክገብሩሎም 
• ቡራኬን መስቀልን ንአቡነ አብሳዲ፤ መንበርን አፈ ጉባኤነትን ሲኖዶስን ድማ ንአቡነ መርቆሪዎስ ክኸውን ዝብሉ እዮም። 

እቲ ናይ ቀዳመ ሰንበት ክሳብ ሕጂ ኣብ ኢትዮጵያን ጸኒዑ ዝርከብ ኮይኑ፤ ተዝካሮም ግና ፲፰ መስከረም ወትሩ ዝዝከሩ ኮይኖም እቲ ንሶም ዝተላበውዎም ብሓባር ኮይኖም ናይ ምኽባርን ምዝታይን ጒዳይ ግና ብዘይጠቕም ዕንቅፋት ተሪፉ ይርከብ። እቲ ሣልሳይ ድማ ደቂ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ኣብ ዝርከቡሉ ዝኾነ ጉባኤ ይኹን ክብረ በዓል፤ ከምቲ ለበዋኦም ደቂ ኣቡነ መርቆሪዎስ ዝኾኑ መነኮሳት ማእከላይ መንበር ክሕዙን ከምርሑን ክዛረቡን ከለዉ ቡራኬ ግና ደቂ ኣቡነ አብሳዲ ይህቡ። 

7. ብስሞም ዝጽዋዓ ኣብያተ ክርስቲያን 

ቅዱስ ኣቦና ኣብ ዝተፈላለየ ከባቢታት ሃገርና በብዝፈጸምዎ ገድልን ተኣምራን ዝተፈላለየ መዘከርታ ኣለዎም። እዚ ንርእሱ ሰፊሕ ዳህሳስን መጽናዕትን ዘድልዮ እኳ እንተኾነ ንገሊኡ ምጥቓስ ግና ነቶም ዘይንፈልጥ መምሃሪ ይኸውን። 

እታ ኵሉ ሰብ ዝፈልጣ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰት ኣብ ጐዳይፍ እትርከብ (ስም እቲ ዓዲ’ውን ካብቲ ተኣምር ዝነቐለ ምዃኑ ይእመን) ብስሞም ዝተሰየመት ቤተ ክርስቲያን ኣላ። ቅዱስ ኣቦና ምስ ናይ መንፈስ ወዶም አቡነ እንድርያስ (ሰፍአ) ኮይኖም’ውን ንኣገልግሎት ናብ ቅድስት ማርያም ቤተ ክርስቲያን ኣሥመራ ይመጹ ከምዝነበሩ ገድሊ ኣቡነ እንድርያስ ብሰፊሕ ዝገልጾ እዩ። 

ኣብ ዞባ ማእከል እትርከብ ሰላዕ ዳዕሮ ዝተባህለት ዓዲ’ውን ዝምህሩላን ዘዕርፉላን ምንባሩ ዝተፈልጠ ኮይኑ፡ ብስሞም ቤተ ክርስቲያን ኣብዚ ዓዲ ተሃኒጹሎም ይርከብ። ኣብ ዞባ ደቡብ ኣብ ከባቢ ድባርዋ (ገዛ ላምዛ) ኣብ ዝተባህለ ከባቢ ብጸሎቶም ማይ ኣፈልፊሎም ስለዝነበሩ ክሳብ ሕጂ ፈውሲ ኮይኑ ንብዙኃት ሕማማት ክፍውስ ይነብር ኣሎ። ኣብ ዞባ ደቡብ ከባቢ ቆሓይን መቃብር ጻብላ ኣብ ዝተባለ ዓዲ’ውን ዝምህሩሉን ዝመላለሱሉን ስለዝነበሩ ብስሞም ዝተሠርሐ ቤተ ክርስቲያን ይርከብ። ካልኦት’ውን ከምኡ።

8. ከፋሌ ባሕር ኤዎስጣቴዎስን ናይ መወዳእታ ጒዕዞኦምን

ቅዱስ አቦና ኣብ ዝተፈላለየ ጊዜ ምስ ገለ ደቀ መዛሙርቶም መቃብር ጐይታ ንምስላም ቅድም ሕጂ ክልተ ጊዜ ነጊዶም ነበሩ። ሣልሳይ ድኅሪ እቲ ብዓወቶም ዝተዛዘመ ጉባኤ ዝገብርዎ ሓዋርያዊ ጒዕዞ ግና ናይ መወዳእታ ነበረ። እቲ ምኽንያት ኸኣ ከምቲ እግዚአብሔር ዝገለጸሎም ንሕዝበ አርመንያ ሐዋርያ ምእንቲ ክኾኑን እዩ። እግረ መገዶም ድማ ነገረ ሃይማኖትን ሥርዓትን ምስ ኣቦታት ግብጺ ንምዝርራብ ነበረ። እቲ እዋን እውን ኣብ ፲፫፻፳፯ (1327)ዓ.ም. ከባቢ ከምዝነበረ ይእመን። 

ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝተገልጸ ኸኣ ድኅሪ ምስ መራሕቲ ቅብጣዊት ቤተ ክርስቲያን ምዝርራቦም ድማ ነጀው ከይተመልሱ እግዚአብሔር ብዘመልከቶም ጒዕዞኦም ናብ ኢየሩሳሌም ቀጸሉ። ቅዱሳት መካናት ኢየሩሳሌም ድማ ተሳለሙ። ብድኅሪኡ ድማ ናብ ፈለገ ዮርዳኖስ ብምውራድ ድማ ካብቲ ማየ ጸሎት ድኅሪ ምሕጻብ ናብ ኣርመንያ ክሰግሩ ሓሳብ ገበሩ እሞ ኣብ ባሕረ ገሊላ በጽሑ። 

ኣብዚ ጊዜ እዚ ነቲ ባሕሪ ተሳጊሮም ክኸዱ ግድን ስለ ዝነበረ፡ ኣብ ገምገም ባሕሪ ኢያሪኮ ምስ በጽሑ፡ ንሓደ በዓል መርከብ ንአርማንያ ክማልኦም ሓተትዎ። ንሱ ግና “ገንዘብ ክፈሉ” በሎም። ዝኸፍልዎ ገንዘብ ከምዘይብሎም ምስ ሓበርዎ ግና ክትከፍሉ እንተዘይክኢልኩም ኣይማልእን ኢሉ ኣበዮም። ድኅሪ’ዚ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ነቶም ሾብዓተ ደቆም “ደቀይ ኣብ ልብኹም ቂም በቐል ከይህሉ ይቕረ ተብሃሃሉ ሕሰም ከይበጽሓኩም ኢሎም መዓድዎም። ድኅሪኡ ነዊኅ ጸሎት ጸልዮም ወወገረ ዓፅፍ ውስተ ባሕር ከምዝብል ንዓጽፎም ብስም ሥላሴ ብትእምርተ መስቀል ባሪኾም ኣብ ሠለስተ ዓጺፎሞ፤ እታ ዓፅፍ ድማ ሰፍሐት። ንሶምን ደቆምን እናተንሳፈፉ ከኣ ጒዕዞ ጀመሩ። እግዚአብሔር ድማ ብየማንን ጸገምን ዝሕልዎም ፬ተ መላእኽቲ ለኣኸሎም። ነቲ ኃዲግዎም ዝኸደ በዓል መርከብ ድማ ኣርከብዎ። እቲ ዋና መርከብ ምስ ርኣዮም ድማ ሰምቢዱ “ሃይማኖትካ እንታይ እዩ፡ መን’ከ ትብሃል፧” ኢሉ ሓተቶም። ኣቦና ድማ “ኣነ ሃይማኖተይን ስመይን ክርስቲያን እዩ። መንፈስ ቅዱስ ከኣ ኃይለይ እዩ” በልዎ። 

ጒዕዞ እናቀጸሉ ኣብ ማእከል ባሕሪ ካብቶም ሾብዓተ ደቆም ሓደ የማነ ብርሃን ዝተባህለ፡ ነቲ ዝነበሮ ቂም በቀል ስለ ዘይገደፎ ብቀዳድ ናይ ዓጽፎም ሞሊቑ ጠሐለ። ኣብ ውሽጢ ባሕሪ ዓሠርተው ትሽዓተ መዓልትን ለይትን ምስ ገበሩ፤ ኣብ ውሽጢ ባሕሪ ዝርከባ ደሴታት ክልተ ልሳን ኣውፂአን “ኣነ እየ ዝቕበሎ፡ ኣነ እባ” ብምባል ከም ዝተቐዳደማ መጽሓፍ ገድሎም ይሕብረና። 

ኣብ ሃገረ አርማንያ ዝሞተ ሕጻን ንምቕባር ዝተኣከቡ ሕዝቢ በቲ ገምገም ባሕሪ ክሓልፉ ከለዉ ኣብ ልዕሊ ዓጽፊ ሰባት ተፃዒኖም ከመጽኡ ምስ ረኣዩ፡ ነቲ ነገር ምእማን ስኢኖም ነቲ ሬሳ ኣንቢሮምን ብኽያቶም ኣቋሪጾምን ብምግራም ‘እዞም ብዘይ መርከብ ኣብ ልዕሊ ባሕሪ ዝኸዱ ዘለዉ ሰባት ድዮም መላእኽቲ ወይስ ምትሓት?’ እናበሉ ከለዉ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስን ደቆምን ናብ ምድሪ በጽሑ። እቶም ሕዝቢ ድማ ብጒያ ናብኦም ቀሪቦም ሰገዱሎም “ንስኻ ሰብ ዲኻ ኣምላኽ?” ኢሎም ኸኣ ሓተትዎም። እቲ በዓል መርከብ ድኅሪኦም ናብ ምድሪ በጽሐ’ሞ ከምዚ እናበለ ነቶም ሕዝቢ መስከረሎም። “እዞም ኣቦ እዚኦም ክርስቲያን እዮም። ዓቢይ ጸጋ እግዚአብሔር ዘለዎም ሰብ እዮም” ኢሉ ብዓውታ ጨዲሩ ተዛረበ። እቶም ሕዝቢ ብፍርህን ብምግራምን ተመሊሶም ናብቲ ሬሳ ገጾም ብምኻድ ክቕበርዎ ከልዕልዎ እንተ በሉ፡ ኣቦና ኤዎስጣቴዎስ ሓንሳእ ኣዕርፉ ብምባል ብሸነኽ ምብራቕ ኮይኖም ኣእዳዎም ዘርጊሖም ከምዚ እናበሉ ጸለዩ “ኦ ጐይታ ጸሎተይ ስማዓኒ፡ ከምቲ ንኤልያስ ጸሎቱ ሰሚዕካ ዝሞተ ሕጻን ወዲ እታ ሰበይቲ በዓልቲ ሰራጵታ ዘተንሣእካ፡ ንኣይ’ውን ጸሎተይ ስምዓኒ” ብምባል ኣብ ልዕሊ እቲ ምዉት በጥ ብምባል ጸሎቶም ቀጸሉ፤ ነፍሲ እቲ ሕጻን ኸኣ ኣብ ቦታኡ ተመልሰት። እቶም ሕዝቢ በዚ ነገር እዚ ኣዝዮም ፈርሁ እቲ ወረ’ውን ኣብ ምሉእ ኣርማንያ ተሰምዐ። 

ድኅሪ’ዚ ሊቀ ጳጳሳት ናይ አርማንያ ብጽቡቕ ኣቐባብላ ተቐበልዎም። ንኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ባሪኾም ትምህርቲ ወንጌል ክምህሩ ኣፍቀዱሎም። በዚ ኸኣ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ብስብከተ ወንጌል ንምሉእ አርማንያ ን፲፬ተ ዓመት ዞርዋ። ንብዙኃን አርማናውያን ናብ እምነት ክርስትና መለሱ። ብርግጽ ድማ “ቅሩብ እግዚአብሔር ለየዋሀነ ልብ” ከምዝብል ብንጽሕና ልብን ትሑት መንፈስን ዝጽውዕዎ ቀረብኦም ስለዝኾነ ንብዙኃን ኣእመኑ። ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ሐዋርያት እምነት ወስኸና ምስ በልዎ “ብሓቂ እብለኩም ኣሎኹ ክንዲ ፍረ ኣድሪ እትኣክል እምነት እንተልያትኩም ነዚ እምባ’ዚ ካብቲ ናብቲ ገዓዝ እንተበልክምዎ ይግዓዝ ዘይከኣለኩም ነገር የልቦን ከምዝበሎ ብዙኅ ድንቂ ተኣምራት ፈጸሙ። (ማቴ ፲፯፥፳/17፥20) 

አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ድማ ኣብ ቅድሚ እግዚአብሔር ኅሩይን ቅዱስን ስለ ዝነበሩ፡ እዚ ኣደናቒ ተኣምራት’ዚ (ባሕሪ ኢያሪኮ ምስጋር) ብ፲፭ ታኅሣስ ብፍሉይ ይኽበር። 

9. ዕረፍትን ቃል ኪዳንን 

አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ኣብ አርማንያ ብዙኅ ምስ መሃሩ ቅድሚ ምዕራፎም ጐይታ ተገሊጹ እዚ ዝስዕብ ቃል ኪዳን ኣተወሎም። “ተዝካርካ ዝገበረ፡ ገድልኻ ዝጸሓፈን፡ ዘጽሓፈን፡ ቤተ ክርስቲያንካ ዝሓንፀን ኣምኃ ዘቕረበን፡ ኣነ በረኸት ሥጋን ነፍስን ክህቦ እየ፤ መንግሥተ ሰማያት ከውርሶ እየ” ዝብል ዓቢይ ቃል ኪዳን ኣተወሎም። ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ ንደቆም ባሪኾምን ኣጽኒዖምን ኣብ አርማንያ ብሰላም ፲፰ መስከረም ዓረፉ፤ ኣብ ሰማእት ቅዱስ መርምህናም ቤተ ክርስቲያን ድማ ተቐብሩ። ካብቲ መቓብሮም ፍቕዲ ዘይብሎም ተኣምራት ተገብረ። ደቆም ድማ ዕረፍቲ ኣቦኦም ርእዮም ለበዋኦምን ትምህርቶምን ተሰኪሞም ናብ ሃገርና ተመሊሶም መንፈሳዊ ተጋድሎኦም ቀጸሉ። 

ዝተፈላለዩ ጽሑፋት አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ኣብ (፲፪፻፷፮ )1273 ዓ.ም. ተወሊዶም ኣብ ከባቢ መስከረም (፲፫፻፵፭) 1352 ዓ.ም. ኣብ 79 ዓመት ዕድሜኦም ከምዝዓረፉ ይነግሩ። 

ኣብ ካልኣይ መፋርቕ ፲፯ ክፍለ ዘመን (ከባቢ 1678) ካብ ፓትርያርክ ግብጺ ናብ ሃጸይ ኢትዮጵያ ዮሓንስ ቀዳማዊ ተላኢኾም ዝመጹ ዮሐንስ (Hovannes) ዝስሞም ኣርመናዊ ጳጳስ፡ ኣብቲ ተማሊኦሞ ዝመጹ ሰታሪት፡ ዓፅመ ኢደ አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ይርከቦ ነበረ። ኣብ ጐንደር (ኢትዮጵያ) ቤተ ክርስቲያን መድኃኔ ዓለም ኸኣ ብኽብሪ ተዓቂቡ ይቕመጥ ነበረ። 

ገድሊ ኣቡነ ኤዎስጣቴዎስ’ውን ንመጀመርታ ጊዜ ዝተጻሕፈ ኣብ መወዳእታ ፲፬ ክፍለ ዘመን ወይውን ምጅማር ፲፭ ክፍለ ዘመን ኣብ ገዳም ደብረ ቢዘን ምዃኑ ድማ ይንገር። 

10. መጠቓለሊ 

አቡነ ኤዎስጣቴዎስ ታሪኾምን ተጋድሎኦምን ብሰፊሑ ክፍለጥን ክጽናዕን ዝግብኦም፡ ካብቶም ኣብ ታሪኽ ቤተ ክርስቲያን ሃገርና ዓቢ ኣበርክቶ ዝገበሩ ቅዱሳን ኣቦታት ሓደ እዮም። 

በቲ ምሕደሮኦምን ጽኑዕ ተጋድሎኦምን ድማ ገዳማት ኤርትራ ክዕምብባን፤ ምእመናን ብሃይማኖትን ሰናይ ግብርን በርቲዖምን ጠንኪሮምን ክርከቡን፤ ቤተ ክርስቲያን’ውን ሓውሲ ናጽነታ ኣዊጃ ክትጒዓዝ ዝኸኣለትሉን ዘመን ተባሂሉ ክጥቐስ ይከኣል። እዞም ቅዱስ ኣቦ ንዝኾነ ጸቕጥን ምፍርራህን ከይተንበረከኹ፤ እንተላይ ጥንታዊ ትምህርቲ ቤተ ክርስቲያን ገዲፎም ንዝኸዱ ጳጳሳት ግብጺ ብመጽሓፍን ብተኣምራትን ስዒሮም ዝመሃሩን ዝኣረሙን እዮም። 

እዚ ትምህርታዊ ገድሎም ከኣ ነቶም ኣብዚ ዘመን ዘሎና ደቂ ተዋሕዶ ንጹር ትምህርቲ ከምዝህበና ዘከራኽር የብሉን። ኣቦታትና ብኸመይ ታሪኽን ተጋድሎን ነዛ ክብርቲ ሃይማኖትና ከምዝዓቀቡልና ምስትውዓል የድሊ። እዝኒ ዘለዎ ይስማዕ ድማ ንብል። 

መምህረ ፍትወተ ዓለም መናኒ
ፍኖተ ወንጌል ደጋኒ
ሐሰሰ መስቀል ከመ እሌኒ
በሐመረ ልብሱ ባሕረ ኢያሪኮ ዘይዋኒ
ወይሰውረኒ እምሰይጣን ኮናኒ ወተቃራኒ
ወይምሀረነ ኀበ ፍኖት ዘይኄይ ወይሰኒ
ረድኤቱ ይክፈለነ ይእዜኒ ወዘልፈኒ። 

በረኸቶምን ረድኤቶም ምስ ኵልና ሕዝበ ክርስቲያን ንዘለዓለም ጽኒዑ ይንበር። 

        

        ስብሃት ለእግዚኣብሄር

        ወለወላዲቱ ድንግል

        ወለመስቀሉ ክቡር

         ኣሜን!!!