ገድሊ ኣቡነ ሰይፈ ሚካኤል፡በረከቶም ረድኤቶምን ምስ ኩልና ህዝበ ክርስትያን ይኹን።

ሓጺር ታሪኽ ኣቡነ ሰይፈሚካኤልን ገዳሞም ጻዕዳ እምባ ሥላሴን

መእተዊ  

ሃገርና ኤርትራ ጥንታዊነታን ሃብታም ታሪኻን ካብ ዝገልጹ መልክዓ ምድራዊ ይኹን ታሪኻዊ ሰነዳት፡ ገዳማትና ነቲ ቀዳማይ ቦታ ይሕዝዎ። ገዳማት ኤርትራ ኣብ ከርሰን ሓቚፈንኦ ዘለዋ ዕቝር ሃብቲ ገና ዘይተዳህሰሰን ብዝግባእ ዘይተጸንዐን ይኹን እምበር በቲ ብርኡይን ብሓፈሻዊ ገምጋማትን ውሑዳት መጽናዕትን ጥራይ ክሳብ ክንደይ እግዚአብሔር ዝባረኻ ምድሪ ምዃና ዝምስክር እዩ። ዝኾነ ሃገር ናተይ ዝብሎን ዝዛረበሉን ታሪኽ ከም ዘለዎ ዝሰሓት ኣይኮነን። ኣብ ዓለም ዘሎ ታሪኽ ተጸላላውን ዝተኣሳሰርን እኳ እንተኾነ ታሪኽ ምድርና ግና ንዓና ዝኸውን ናትና እንብሎን ምስ ካልኦት ኣዛሚድና ይኹን ርእሱ ክኢሉ ክዛረብ ዝኽእል ፍሉይነት ዘለዎ እዩ። ገሊኦም ተመራመርቲ ኤርትራ ምድራን ከርሳን ብዝረአን ብዘይረአን (ዝተቐብረ) መዛግብትን ሰነዳትን እተምልአት ዓባይ ቤተ መዘክር እያ ክሳብ ምባል ዘብጽሖም ኣብ ጥንታውነታ ቍሩብ ተገዲሶም ንምፍታሽ ኣብ ዝተበገሱሉ ብውሑጅ ድንቂ ታሪኻት ከዕለቕሉቑ ምስ ጀመሩ እዩ። 

ብዝተፈላለየ ምኽንያት ምስ ምንዋሕ ዘመን፡ ነገራትን መዛግብን ታሪኽ ክርስዑን ክቕበሩን ክሃሱን ክደናገሩን ዘለዎም ተኽእሎ ብዙኅ እኳ እንተኾነ፤ ናይ ሎሚ ወለዶ ታሪኹ ኣብ ምፍታሽ ክትንሥእን ኣቦታቱ ብዘጽንሑሉ ጥንታዊ ታሪኽ ኣፉ ክኸፍትን ኣእዳዉ ብርዒ ከዋድድሎምን ክኽእል ኣለዎ። ብዙኅ ታሪኽ ዘለዎም መካነ ቅዱሳን ብሓፈሻ፡ ገዳማት ኤርትራ ኸኣ ብፍላይ ሓደ ካብቲ ታሪኾም ኣብ ምፍታሽን ኣብ ምጽናዕን ክንጽዕተሉ ዝግባእ ዓውዲ እዩ። ኣብ ሃገርና ክሳብ ሠለስተ ሚእቲ ዝበጽሑ ገዳማት ከምዝነበሩ ብገሊኦም ሊቃውንቲ ታሪኽ እኳ ዝዝረብ እንተኾነ፡ ኣሰሮም ዝርከብ ግና ካብ ሚእቲ ኣይበዝኅን እዩ። እቶም ህልዋን ተባሂሎም ዝእመነሎም ገዳማት’ውን ካብ ፳፪ ዝዛይዱ’ውን ኣይኮኑን።

በቶም ዝበረሱ ካብ ምስቍርቋር፡ ካብቲ ገፊሕ በቲ ኣብ ኢድና ዘሎን ዝከኣልን ዝጸበበን ገለ ንምግባር ምጅማሩ ምተገብአ። ንምሉእ ትንሣኤ ህልዋን ገዳማትና’ውን፡ ዝምልከቶ ኣካል ቤተ ክርስቲያን ከምቲ ዝግባእ እንተዘዓይይ ነይሩ እኳ ብዙኅ ታሪኽ ክዕቀብ ናብቲ ዝቕጽል ወለዶ’ውን ከምቲ ዝድለ ክመሓላለፍ ምተኻእለ፤ ግና ብኣንጻሩ ደኣ እምበር ከምቲ ኵሉ ዝደልዮ ክግበር ኣይረኣናን ወይውን ኣይሰማዕናን። እተን ዘለዋ ኣብቲ ቅኑዕ ፍኖተ ትንሣኤ እኳ እንተዝህልዋ ነይረን፡ ናይተን ዝዓነዋ እቲ ዝቕጽል ወለዶ መርከበለን ነይሩ። ንገለ ፋሕተርተር ዝብሉ ምስንኻልን ሓድነቶም ምዝራግን እንተዘይኮይኑ እቲ ላዕለዋይ ኣካል ቤተ ክርስቲያን ጸገመን ክፈትሕ ኣይተራእየን። ናይተን ዝበረሳ ምስቲ ኵሉ ከዘንትዋልና ዝኽእላ ናብራ ቅዱሳን ኣቦታትናን ግብሪ እግዚአብሔርን ብዘይምስማዕና ምቝዛምና ከይወዳእና ከሎና፡ እተን ዘለዋውን የርክባሎምን ናብቶም ዝቐደሙ ገጾም ይድፍኡ ምህላዎም እዩ እቲ ዝገደደ። ሓቂ እዩ ብእምነት ንዛረብ እንተደኣ ኣሎና ይሃልዋ ይብረሳ መካነ ቅዱሳን ‘ጡረታ’ ዝወጻ ከም ‘ቅርሲ’ ጥራይ ዝሕሰባ ኣይኮናን፤ ኵልሳዕ እግዚአብሔር ብቅዱሳኑ ሓዲሩ ድንቂ ስራሕ ዝሰርሓሉ፤ ዝተመስገነሉን ዝተቐደሰሉን ስፍራ ሎሚ’ውን በረኸቱ ሕያው እዩ። ከመይሲ እግዚአብሔር ንቅዱሳኑ ዝህቦ ቃል ኪዳን ዝዓርግን ዝመውትን ስለዘይኮነ! 

ዝኾነ ንኵልና ዘስተውዕል ልቦና ይዓድለና እሞ ሎሚ ሓደ ካብቲ ድኂሩ ዝተገደመ ግና ጥንታዊ ታሪኽ ዘለዎ ገዳም ጻዕዳ እምባ ሥላሴን መሥራቲኡ ኣቡነ ሰይፈሚካኤልን ንክብረ በዓል ናይቲ ገዳም ዝኾነ ሥላሴ ሓምለ ምኽንያት ገይርና ክንዝክሮም ኢና። እዚ ገዳም እዚ ግርማ ገዳም ዝለበሰ፡ ሞገስ ዝተመልአን በቶም ጻድቕ ኣቡነ ሰይፈሚካኤል ዝተገደመ እዩ። ትውፊታዊ ታሪኽ ናይዚ ቦታ ድማ ናይ ኣሽሓት ዓመታት (ካብ ብሉይ ኪዳን ዝጅምር) ጥንታዊ ታሪኽ ከምዘለዎ ይገልጽ። 

እዚ ከምዚ ዝበለ ትውፊታዊ ታሪኽ ነቶም ብዝያዳ ዘጽንዑዎ ገዲፍና ናብቲ ሓጺር ታሪኽ ገዳም ጻዕዳ እምባን ኣቡነ ሰይፈሚካኤልን ክንሰግር። በረኸቶምን ረድኤቶምን ምስ ኵላትና ይኹን።

2.0 ታሪኽ ገዳም ጻዕዳ እምባ ሥላሴ
2.1 መልክዓ ምድሪ 

ብኣቓውማኦም ይኹን ኣቀማምጥኦም ንሰማዒኦም ኮነ ንረኣዪኦም ዕፁብ ድንቂ ካብ ዝኾኑ ገዳማት ኤርትራ እቲ ሓደን ቀንድን ኮይኑ ይጥቀስ። ብመንጽር ምጥንታው ዕድመ ምስቶም ዳኀረዎት ገዳማት እኳ እንተኾነ፡ ብኵሉ መንፈሳዊ መዐቀኒታት ምስቶም ቀዳሞት ዝስራዕ ገዳም ኸኣ እዩ - ገዳም ኣቡነ ሰይፈ ሚካኤል (ጻዕዳ እምባ)! ከምቲ እቲ ስም ዝሕብሮ፡ እዚ ገዳም እዚ በቶም ጻድቕ ኣቦና ብአቡነ ሰይፈ ሚካኤል ዝተገደመ ኮይኑ ኣብ ዞባ ዓንሰባ ንኡስ ዞባ ሓጋዝ ጻዕዳ እምባ ኣብ ዝተባህለ ቦታ ኣብ ዝርከብ እምባ ተደኲኑ ይርከብ። 

ኣብዚ ገዳም ንምብጻሕ፡ ቅድም ናብ ከተማ ከረን ድኅሪ ምእታው ቍልቍል ጥንቁልሓስ ምስ ወዳእካ ነቲ ቀንዲ ጽርግያ ብምግዳፍ ናብ ደቡባዊ ምዕራብ ገጽካ ብምቅናዕ፡ ሰንሰለታዊ ጎቦታትን ሩባታትን ድኅሪ ምኅላፍ ግምጃ ወርቅ ኣብ ዝተባህለ ኣብቲ እግሪ ገዳም ተምሥሪትሉ ዘሎ በሪኽ እምባ ትበጽሕ። ብድኅሪኡ ነቲ ተሪርን ነዊሕን እምባ ብጥውይዋይ ንሓደ ሰዓትን ፈረቓን ብእግሪ ምስ ደየብካ ማዕዶዋይ ትበጽሕ። ካብ ማዕዶዋይ ናብ ውሻጠ ገዳም ምስ ኣቕናዕኻ ድማ ብዘይካ መርገጺ እግሪ ካልእ ስፍሓት ዘይብላ የማን ጸጋም ሃልሃል ዝብል ጸድፊ ዘለዋ ብጭንቂ እትስገር ጽናፌ ጽልመት ተባሂላ እትጽዋዕ ገደል ትርከብ። ናብ ውሽጢ ገዳም ድማ ብዘይ እዚኣ ጭንቂ ዝኾነት ከም ሕቖ ኣድጊ እትመስል ቀጣን መገዲ እንተዘይኮይኑ ብዙርያ እቲ ሽው ዝበለ ኣጻድፍ ካልእ ዝኾነ መእተዊ የልቦን። ዝኾነ ሰብ ‘ተባዕ’ ኢየ ኢሉ ንርእሱ እኳ ዘእምን፡ ኣብዚኣ ምስበጸሐ ልቡ ሰተት ዘይብሎ የልቦን። እቶም ደቂ ገዳምን ብእምነት ዝለመድዎን ግና ፈጺሞም ኣይደሃሉን እዮም። ቃል ኪዳን ኣቦኦም ኣሚኖም ከም ኢምንት እኳ ኣይቖጽርዎም እዮም። ፍርቂ ኩንታልን ልዕሊኡን ሸኽሚ ተሸኪሞም ከም ኣብ ጎልጎል ዝኸዱ ቅልጥፍ ቅልጥፍ እናበሉ ክሰግሩዋ ንዝረኣየ ካብ ምስትንካር ሓሊፉ ንነፍሱ ከይወቐሰ ኣይክተርፍን እዩ። 

ድኅሪ’ዚ ቅድሚ ናብቲ ቤተ ክርስቲያን ምቕራብካ ‘ደገ ሰላም’ ከምኡውን ‘መንገዲ ሰማይ’ ዝበሃሉ ጥውይዋይ መገዲ ይርከቡ፤ ነዚኦም ብምኅላፍ ኸኣ ናብ ውሽጢ ገዳም ይእቶ። ብሓፈሻ ካብ ከረን ኣትሒዙ (ወይውን ብመንገዲ ሓጋዝ ድማ) ናብዚ ገዳም ዝወስድ መገዲ ዓቐብን ቍልቍልን ዝበዝኆን ኣዝዩ ዘድክም ብምዃኑ ትዕግሥትን መንፈሳዊ ጽንዓትን የድልዮ። 

መልክዕ ገዳም ብኵሉ ዙርያ እቲ ገዳም ሽው ዝበለ ንትኹል ዝሃትፍ ገደል ክኸውን ከሎ፡ ብሓደ ወገኑ ጥራይ መእተዊ ዘለዎን፡ ምድራዊ ቅርጹ ከም ናይ ቀደም መሶብ ዝመሳሰል እዩ። ኣቦና ቅድሚ ናብዚ ገዳም ምእታዎም ደብረ ከባቦ እትብሃል ኣብ እግሪ ገዳም ኣብ ትርከብ ካልእ ጎቦ እዮም ጸኒሖም። ከምዚ ዝኣምሰሉ ፍሉይ ግርማን ገዓት መሰል ቅርጺ ዘለዎም ጎቦታት ኣብ ከባቢ ናይዚ ገዳም ይርከቡ እዮም። 

2.2 ዝተመሥረቱ ዘመን 

እዚ ልዕሊ ፫፻ ዓመት ኣቖጺሩ ዘሎ እዚ ገዳም’ዚ ኣብ መበል ካልኣይ ፍርቂ ናይ ፲፯ተ ክፍለ ዘመን እዩ ተመሥሪቱ። (ገለ ጽሑፋት ኣብ ፲፯፻፸፮ ዓ.ም ተመሥሪቱ ክብሉ ከለዉ ገለ ጽሑፋት ኸኣ ኣብ ፲፯፻፴፰ ዓ.ም. ዝብሉ ኣለዉ) መሥራቲኡ ኸኣ ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝተገልጸ እቶም ጻድቕ ኣቦ ኣቡነ ሰይፈሚካኤል እዮም። እቲ ዝተምሥረተሉ ዘመን ኸኣ ዝተፈላለየ ኣገድስቲ ፍጻመታት ታሪኽ ኣብዚ ከባቢ እዚ ይፍጸመሉ ዝነበረሉ ዘመን እዩ። በቲ ካልእ ኸኣ ኣውሮጳውያን ንመግዛእቲ ክጥዕሞም ብጉልባብ ‘ሃይማኖት’ን ካልእ ዳህሳሳዊ ስራሕን ኣብቲ ‘ጸሊም’ ዝብልዎ ኣህጉር ኣፍሪቃ ብቀጻሊ ይዝንብዩ ዝነበረሉ ዘመን ኸኣ እዩ። ኣብ ሃገርና’ውን ቍጽሮም ውሑድ ዘይኮኑ ተረፈ መናፍቃን ‘መጽሓፍ ቅዱስ’ ተሓንጊጦም ንተዋሕዶ ሃይማኖት መሲሎም ብምቕራብ ከዳኽሙን ክኸፋፍሉን ዝተዓጥቁሉ ዘመን እዩ ነይሩ። ከምቲ ብዙኃን ዝብልዎ ነቶም እምነት የብሎምን ንዝብልዎም ወይውን ካብ ክርስትና ንዝወጹ ካልኦት ሃገራት ሰጊሮም ጽኑዕ ሃይማኖት ንዘለዎ ሕዝብን፡ ሊቃውንትን ቅዱሳንን ንዘለዋ ምድርና ‘ዳግማይ ክንሰብክኹምን ከንጥምቐኩምን’ ‘ኣቦታትኩም ተጋግዮም ንስኻትኩምውን ተጋጊኹም ትነብሩ ነይርኩም’ ብምባል ቃላት ብምስንጣቕ ምስባኽ ሽዑ ብሰፊሑ ተተሓሒዞሞ ዝነበረሉ እዋን እዩ ነይሩ። ነዚ ዝሕግዞም ኸኣ ቫቲካን ኣብ ዝኣመሰላ ሃገራት ብሥርዓት ቋንቋ ግእዝ ተማሂሮምን ኣጽኒዖምን ናብ ከባቢና ይዋፈሩ ከምዝነበሩ መዛግብቲ ታሪኽ ይምስክሩ እዮም። መግዛእቲ ጥልያን ብ1869 ዓ.ም.ፈ ቀዳማይ ኣብ ኤርትራ እግሩ ዘንበረላን መቖናጠጢ ክረክብ ዘኽኣሎን እቶም ብ‘ሃይማኖት’ ተጐልቢቦም ዝመጹ “ሓዋርያት” መግዛእቲ ከምዝነበሩ ዝከሓድ ኣይኮነን። 

እቲ ዘመን ኸኣ ከምዚ ዝኣመሰለ ፈታኒ ኣብ ዝነበረሉ እዩ ኣቦና ብኵሉ መገዲ ማለት ሃይማኖት ብምስባኽን ብምጽናዕን፤ ንዝተጋገዩ ብምምላስን ንመናፍቓን ብምርትዓን፤ ሕሙማት ብምፍዋስን ምእመናን ብምጽንናዓን ብምብራኽን፤ ኣብቲ ዳኅረዋይ ዘመን ሃይማኖት እናሓፀፀ ኣብ ዝኸደሉ ዝረአ ሓዋርያ ብምዃን፤ ምናኔን ምንኩስናን ብምጽናዕ ዓቢይ መምህር ዝኾኑ ኣቦ እዮም ነይሮም። 

እቲ ጽቡቕ ግብሮምን ብቕዓቶም ኸኣ ኣብ ኵሉ ዝተወርየሉ ዘመን ስለዝነበረ ኸኣ ካብ ሃገርና ኃሊፎም ክሳብ ናይ ጐንደር ነገሥታት መጺኦም ክባርኽዎም ይልምንዎምን መልእኽቲ ይሰዱሎምን ነበረ። ንሳቶም’ውን ኣኽቢሮም መጺኦም ይባረኹ ነይሮም። እዚ ኸምዚ ዓይነት ታሪኽ ክንሰምዕን ከነንብን ከሎና ኣህጉራዊ ተሰማዕነት ዝነበሮም ዓበይቲ ቅዱሳን ኣብ ሃገርና ከምዝነበሩ ዘርእይ እዩ። 

2.2 ህልዊን ርኡይን ተኣምራት 

ኣብዚ ገዳም እዚ ከምዝን ከምትን ተኣምራት ይግበር ነይሩ ተባሂሉ ዝትረኸሉ ጥራይ ዘይኮነሲ፤ ሎሚ’ውን እንተኾነ ብዓይኒ ዝረኣዩ ህልዋን ተኣምራት ወትሩ ምስ ኣሰነዪዎ እዩ። እዚ ኸኣ ንኣብነት፦ 

ኣብቲ ኣጻድፍ ናይቲ ገዳም በቝሎም ዝርከቡ ኣእዋም ናይዚ ገዳም፡ ዕርጋን ምስ ኣርከቦምን ነፍሳት ንየው ነጀው ኢሉ ክነቓንቖም ከሎ ኣንቖሊቝሎም ንታሕቲ ክሃትፉ ባህርያዊ እኳ እንተነበረ ኣብዚ ገዳም’ዚ ግና ብኣንጻሩ፡ ኣንጻር ስሕበት መሬት ናብ ላዕሊ ናብቲ ገዳም ቀኒኖም ይወድቑ። 

ካልእ ተኣምራት ኸኣ ኣብዚ ገዳም’ዚ ናይ ዝርከቡ ንስራታትን ሊሎታትን ሰማይ እዮም። ባህርያዊ እዚኦም ነፈርቲ ፍጥረታት ኣብ ቅድሚኦም እንኳዕ ሥጋ ወዲቑስ ካብ ኢድ ሰብ ሥጋ ወይውን ካብ ጓሳ ዕየት ክምንጥሉ ድኅሪ ዘይብሉ እዮም። ይኹን እምበር ኣብዚ ገዳም’ዚ ዝረአ ነገራት ግና ዘድንቕን ብኣንጻሩን እዩ። እዚ’ውን ዝወደቐ እንሰሳ ኣብቲ ኣንቀጽ ገዳም ክሳብ ዘሎ ዘይትንፍክዎ ምዃኖም እዩ። ብዘይካ እቲ ጸሊሞ ኳኽ ግና ካልኦት ነፍሶም ዝዓቐበሉ ምኽንያት ኸኣ ቃል ኪዳን ኣቡነ ሰይፈ ሚካኤል ምዃኑ ይፍለጥ። ካብቲ ክልል ገዳም ወጻኢ ግና እቲ ሥጋ ምስ ዝረኽብዎ ብዘይቀልዓልም ከልዕልዎን ክበልዕዎን ሕደ እዩ። 

ኣብዚ ገዳም ዝኾነ ሰብ እንተደኣ ተመን ተነኺሱ ፃፀ ከምዝነኸሶ ዝኾነ ሕንዚ ኣብ ነፍሱ ኣይሰርሕን እዩ። እዚ ኸኣ ፍጹም እምነት ነዘለዎ ሰብ ኵሉ ከምዝከኣሎ፤ ማለት ካብ ኣምላኽ ኪዳን ዝተዋህቦ ስለዝኾነ እዩ (ማር ፲፮፥፲፯-፲፯)። ኣብ ዘመን ሓዋርያት’ን ኣብ ቅዱስ ጳውሎስ ዝተራእየ ነገር እዩ። (ግብ ሓዋ ፳፰፥፫-፭) ከምኡ ኸኣ ነቶም ቅዱሳን እግዚአብሔር ኪዳን ስለዝኣተወሎም ነቶም እንሰሳ ዘገዳምን ካልኦት ባህርያዊ ነገራትን ኣብ ልዕሊኦምን ናቶም ኣብ ዘበለ ነገራት ገለ ሕማቕ ነገር ከይገብሩ ይግዝዝዎም። በዚ መሠረት ከኣ እዩ ኣብ ጻዕዳ እምባ ተመን ዝነኸሶ ፈጺሙ ክጎድኦ ኣይክእልን እዩ። 

ኣብቲ ገዳም ካብ ዘሎ ዳዕሮ ፍሪኡ ከም ስዋ ተጸሚቑ ካብ መዓር ዝምቅር ጥዑም ስቴ ወይን ዝኸውን ኮይኑ ኣሚኑ ንዝሰትዮ ካብቲ ዘለዎ ሕማም ዝፍውስ ምዃኑ እዩ። እዚ ኸኣ ኣብ ብዙኃን ሰባት ዝረአ እዩ። እዚ ስዋ ዳዕሮ ኸኣ ነቶም ናብዚ ገዳም ክነግዱ ዝመጹ ኣጋይሽ ከም ጸበል ንመስተ ኵሉ ክለኽፎ ይዕደል እዩ። 

ካልእ ዘገርም ድማ ኣብ ጫፍ ኣብዚ ብዓረ ዝተደኰነ ዓቢይ ጎቦ ፈዋሲ ዝኾነ ማየ ጸሎት ክነትዕ ምርኣይ እዩ።

እዛ ገዳም ካልእ ብፍሉይ ተኣምራታ እትልለየሉ ኸኣ ኣብቲ ጸፋሕ ሸለው ዝበለ ጸድፊ ናይቲ ገዳም ብግብሪ ኣምላኽ ዝተሣዕለ ምስሊ (ካርታ) ሃገረ ኤርትራ ምህላዉ እዩ። ከምቲ ኣበው ናይቲ ገዳም ዘዘትንዉዎ ምስ ገድሊ ኤርትራ ንናጽነት ታሪኻዊ ምትእስሳር ዘለዎ ኮይኑ፡ ኣብ ሓደ ክረምቲ ማይ እናሃረመ እንከሎ ምስ ብርቱዕ ነጐዳ ዝተሰነየ በርቂ ኣብቲ ከውሒ ከምዝዓለበን ነዚ ዘድንቕ ተኣምራታዊ ምስሊ ኣብቲ ከውሒ ከምዝቐረጾን እዩ፤ ክሳዕ ሕጂ’ውን ኣብቲ ከውሒ ተሳኢሉ ዘሎን ዘይሃሰሰን ብጋህዲ ይረአ ዘሎን እዩ። እዚ ፍጻመ እዚ ኣስታት ፵ ዓመት ዝገማገም ኮይኑ ምስዚኦም ናይ ዘመንና ተኣምራት ዝጽብጸብ እዩ። 

እዚ ብርእዮን ብጋህዲን ኣብ ቅድሚ ዓይንና ንዝፍጸም ዘሎ ተኣምራት ንዛረብ ኣሎና እምበር ካብ ቀደም ኣትሒዞም በብጊዜኡ ዝተፈጸሙ ተኣምራት ፍቕዲ የብሎምን። ብዓቢዩ ኣቐማምጣ ናይቲ ገዳም ብርእሱ ብኣምላኽ ዝተኃርየን ንገዳም ዝተመቸወን፡ ኣምላኽ ብምናኔ ምስኡ እናተራኸቡ ብቅድስና ክነብሩ ሕይወቶም ንዝወፈዩ ኣበው ዝሓዝኦ ቦታ እዩ ነይሩ ክበሃል ይከኣል። 

2.3 ሓዋርያዊ ኣበርክቶ ገዳም 

ክቡራት አበው ገዳም ጻዕዳ እምባ ሥላሴ ኣሰር ኣቦኦም ተኸቲሎም ኣብቲ ንሶም ዝደኸሙሉን ዝጻማዉሉን ክፋል ሃገርና ብፍላይ ክንቀሳቐሱ ጸኒሖም እዮም። እዚ ከኣ ኣብዚ ገዳም’ዚ ዝነብሩ መነኮሳት ብአጽንዖተ በዓት ዝተፈልጡን ብጾምን ብጸሎትን ዝተወሰኑ እኳ እንተኾኑ፤ ‘ሑሩ ወመሀሩ’ ንዝብል ትእዛዝ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ኣኽቢሮም ኣብ ዝተፈላለየ ዓድታትን ከተማታትን ሓዋርያዊ ተልእኾኦም እናፈጸሙ ምንባሮም ከኣ ዝተፈልጠ እዩ። ሓደ ካብቲ ሰናይ ግብሮም ኸኣ ምእመናን እናመሃሩን ብሃይማኖት ክጸንዑ እናመዓዱን፤ ምእመናን ዝጥቀሙሉን ዝገልገሉሉን ብሓፈሻ ኣምልኾተ እግዚአብሔር ዝፍጽሙሉ ኣብያተ ክርስቲያን ምኅናጾም እዩ። 

በዚ መሠረት ኸኣ ከም ኣካል ሓዋርያዊ ተልእኾኦም ካብተን ዘኅንጽወን ኣብያተ ክርስቲያናት ከም ኣብነት ንገሊኦም ኣስዒብና ክንዝርዝሮም ኢና።

• ምዕራፈ ቅዱሳን ልደታ ቅድስት ድንግል ማርያም (ከረን) 
•  ኣቡነ ገብረመንፈስቅዱስ (ሓጋዝ) 
•  ኣቡነ ተክለሃይማኖት (ዓደርደ - ዓዲ ርዳእ) 
•  ቅዱስ ሚካኤል (እንገርነ) 
•  ቍስቋም ቅድስት ማርያም (መንሱራ) 
•  ኪዳነ ምሕረት (ኣቖርደት) 
•  ቅዱስ ሚካኤል (ባረንቱ) 
•  ደብረ ምጥማቅ ቅድስት ማርያም (ተኮምብያ) 
•  መድኃኔዓለም (ሃይኮታ) 
•  አስተርእዮ ቅድስት ማርያም (ተሰነይ) 
•  ቅዱስ ጊዮርጊስ (ዓሊ ግድር) 
•  አቡነ ገብረመንፈስ ቅዱስ (ታላትዓሸር) 
•  ቅዱስ ሚካኤል (ኦምሓጀር) 
•  መድኃኔዓለም (ተከዘ) 
•  ኪዳነ ምሕረት (ጎኘ) 
•  ቅዱስ ገብርኤል (ጉልጅ) 

2.4 ክብረ በዓል ገዳም 

ክብረ በዓል ገዳም ጻዕዳ እምባ ዓመት መጸ ፯ ሓምለ በዓለ ሥላሴ ኣብ ዝበዓለሉን፡ ከምኡ’ውን ናይ ኣቡነ ሰይፈ ሚካኤል ዕረፍቲ ኣብ ዝኾነሉ ፲፱ ጥቕምቲ ይኽበር። እቲ ዝበዘኀ ነጋዳይ ግና ኣብቲ ቀንዲ በዓል ናይዚ ገዳም ንዝኾነ ክብረ በዓል ሥላሴ ክሳተፍ እዩ ዝረአ እምበር ነቲ ካልኣይሲ ክንድ’ቲ ኣይኮነን፤ ኣፍልጦኦ’ውን ድሩት እዩ። ኣብዚ ናይ ፯ ሓምለ ሥላሴ ክብረ በዓል ካብ ኵሉ ኵርናዓት ሃገርና ዝመጹ ነጋድያን ዝሳተፉ ኮይኖም ብፍላይ ግና ካብ ከባቢ ዓድታትን ብሓፈሻ ድማ ካብ ዞባ ዓንሰባ ብብዝኂ ምእመናን ይነግድዎ እዮም። ነቲ ክብረ በዓል ድማ ብዝደመቐ ኣገባብ ክበዓል ድማ ማዕርግ ኮይኖሞ ዝውዕልዎ መንእሰያት ብብዝኂ ምርኣይ ድማ ደስ ዘብል ናይዚ ገዳም ፍሉይ ተውህቦ እዮ። 

እዚ ገዳም’ዚ ካብ ጥንቲ ኣትሒዙ ውሑዳት ዘይኮኑ ነጋድያን እኳ እንተነበርዎ፡ ብፍላይ ግና ድኅሪ ናጽነት መንእሰያት ተምሃሮ ትምህርቲ ሰንበት ኣብ ምልላይን ምጕስጓስን ከምኡውን ኣብ ክብረ በዓል ናይዚ ገዳም ብብዝኂ ናብቲ ገዳም ብምውሓዝን ኣብነታውን ኮይኖም እቲ ገዳም ብዝያዳ ከምዝፍለጥን ነጋድያን ከምዝብርክቱሉን ምግባሮም ዘይከሓድ ሓቂ እዩ። ምስቲ አበው ገዳምውያን ብዘለዎም ፍቕርን ሥምረትን ከኣ ነቲ ገዳም ኣብ ዘድልዮ ማእቶታዊ ሥርሓትን ካልእን እዋን ዝተሓጋገዝዎ ንሳቶም ምዃኖም ይጥቐስ እዩ። ንኣብነት ተምሃሮ ኮሌጅ ሕርሻ ሓጋዝን ሓመልማሎን ከም ኣብነት ዝጥቐሱ ኸኣ እዮም። 

ትውፊት ዝመሠረቶም ጥንታውያን ታሪኻት ከምዝብልዎ ኸባቢ ገዳም ጻዕዳ እምባ ቅድሚ ፬ ሺሕ ዓመታት ኣጋዕዝተ ዓለም ሥላሴ ንህንጻ ባቢሎን ድኅሪ ምፋራሶም፡ ኣፍሪቃ ዕጭኡ ክትከውን ዝተመደበ ካም ንሠለስተ ደቁ ሒዙ ካብ ሰናዖር ናብዚ ከባቢ ከምዝመጸን ስግሪ ጻዕዳ እምባ ሥላሴ ኣብ ዝርከብ እምባ 300 ዓመታት ከምዝተቐመጠሉን ብድኅሪኡ ኸኣ ምስ ደቂ ኣኅዋቱ ክዋጋእ ናብ ሶርያ ከምዝኸደ ዝንገር ታሪኽ ኣሎ። እዚ ኸኣ ቀዳሞት ሰፈርትን ነበርትን ምድረ ኤርትራን ከባቢኣን ካብ ወገን ካም እዮም ንዝብሉ ከም መርትዖ ዝጥቐስ ኸኣ እዩ። ኣቡነ ሰይፈ ሚካኤል ኸ ንታቦት ሥላሴ ናብዚ ቦታ ምእታዎም ገለ ናይ ታሪኽን ትውፊትን ምትእስሳር ዶ ይህልዎ? 

2.5 ሎሚ ከ? 

እዚ ክቡር ገዳም’ዚ ልዕሊ ዕድሚኡ ዓቂብዎ ዘሎ መንፈሳዊ ሃብትን ጥንታዊ ውርሻን ኣዝዩ ልዑል እዩ ክበሃል ይከኣል። ብምዃኑ ድማ ኣብ ሕዝቢ ዞባ ጋሻ ባርካን ዓንሰባን ማእከልን ንዝነበሮ ጸላዊ ኣበርክቶን ሓዋርያዊ ተልእኾን ዓቂቡ ንዝቕጽል ወለዶ ክመሓላለፍ እንተደኣ ኮይኑ ኵሎም ኣካላት ቤተ ክርስቲያን ንዕብየቱ ብውህደት ክሰርሑሉ ይግባእ። 

ገዳማትና ብኵሉ መዳያት ኣብ ታሪኽ ሃገርናን ካብ ምዕቃብን ምስፋሕን ሃይማኖት ጀሚሩ ኣብ ኵሉ ሕይወት ሕዝብን ምእመናን ዝነበሮም እወታዊ ኣበርክቶ ኣብ ልቢ ምእመናን ተቐሪጹ ክነብር ይግባእ። እዚ ኣበርክቶ ኸኣ ቤተ ክርስቲያን ንዘለዋ ኵለንተናዊ እሤታት ካብ ወለዶ ናብ ወለዶ ከምቲ ዘለዎ ኣብ ምትሕልላፍን፤ ምስ እግዚአብሔር ዘራኽብ መንፈሳዊ መገዲ ኣብ ምድልዳልን፤ ንሕዝብን ንሃገርን ብጾምን ብጸሎትን ካብ ዝረአን ዘይረአን ተጻብኦ ኣብ ምሕላዎም ዘለዎም ግደ መግለጺ ዝርከቦ ኣይኮነን። እቲ ዘሕዝን ግና መስፈር ዘይርከቦ ኣበርክቶኦም ግና ዝበዛኅና ስለዘይነስተውዕሎ ሸለል ክንብሎም ንረአ ኢና። 

ንገዳማት ምድኻም ማለት ንቤተ ክርስቲያን ምዕናው ማለት እዩ። ናይ ቤተ ክርስቲያን ጕድኣት መዘና ዘይርከቦ ናይ ሕዝብን ናይ ሃገርን ጕድኣት ምዃኑ ኸኣ ኣይሰሓትን እዩ።

3. ሓጺር ታሪኽ ሕይወት አቡነ ሰይፈ ሚካኤል 

3.1 ትውልዲ 

ኣቦና ሰይፈ ሚካኤል መሠረተ ትውልዶም ኣብ ዞባ ዓንሰባ ካብ ዝርከብ ዓንሰባ ደርሰነይ (ዘርእሰናይ) ዝተባህለ ዓዲ ኮይኑ ካብ ኣቦኦም ዓምደሚካኤል ኣዴኦም ኂሩተማርያም ብ፲፭፻፺፯ ዓ.ም. (፲፮፻፳፮ ዓ.ም. ዝብሉ’ውን ኣለዉ) ተወልዱ። ካብ ምቁር ወይኒ ጥዑም ወይኒ ይርከብ ከም ዝበሃል ወለዲ እዞም ጻድቕ ድማ ሕያዎት ንእግዚአብሔር ዝፈርሁ ጾምን ጸሎትን ዘዝውትሩ ዝነበሩ እዮም። ብዙኅ ጊዜ ቅዱሳን ካብቶም ዝተቐደሰ ስድራ ከምዝርከቡ ዝተረጋገጸ ነገር እዩ። 

3.2 ኣተዓባብያን ትምህርትን 

አቡነ ሰይፈሚካኤል ኣብ ቤት ኣቦኦም ብክንክን ዓብዮም ንዓቕመ ትምህርቲ ምስ በጽሑ፡ ወለዶም ብልሓትን ፍልጠትን ዝመልኦም ምዃኖም ኣስተውዓሉ። ስለዚ ኸኣ ኣቦኦም ናብ መምህር ቤተ ክርስቲያን ቅዱስ ገብርኤል ወሲዶም፡ ጕዳይ ወዶም ኣረዲኦም ብመንፈሳዊ ጸጋ ክዓብዩሎምን ክመሃሩሎምን ከምዝደልዩን ድኅሪ ምግላጽ፡ ተጊሆም ክምህሩሎም ድማ ተማኅጸንዎም። እቶም መምህር ኸኣ እናተሓጐሱ ተቐቢሎም ኣብ ቤቶም ኣእተዉዎም። 

ካብ ቃል ትምህርቲ ኣትሒዙ ኸኣ መዝሙረ ዳዊት፡ መጻሕፍተ ነቢያትን ሓዋርያትን፡ ናይ ማኅሌታይ ያሬድ ትምህርቲ ብሉያትን ሓዲሳትን ኵሉ ኸኣ መሃርዎም። ኣቦና ብሩህ ልቦና ዝተዓደሉ ስለዝነበሩ ኸኣ ነቲ ዝተማህርዎ ትምህርቲ እናመቀሮም ቑልብ ቑልብ የብልዎ ነበሩ። ነቶም ዝተመሃርዎም መጻሕፍተ ብሉያትን መጻሕፍተ ሓዲሳትን ኸኣ ብትርጉም የኺድዎ ነበሩ። ነቶም መጻሕፍቲ እናገንጸሉ ብቓሎም ይትርጒምዎ ነበሩ። 

ገና ተማሃራይ ከለዉ ኵልሳዕ ናይ ቅዱሳን ገድልን ዜናን ምስማዕ ይፈትዉን፡ ክሳብ ምሸት’ውን ምጻምን ምስጋድን ናብ ቤተ ክርስቲያን ምምልላስን የዘውትሩ ከምዝነበሩ ገድሎም ይገልጽ። ብትሕትና ኸኣ እግሪ ኣኅዋት ንምሕጻብ ይኹን ንዝኾነ ነገር ብትሕትና ንምምልላስ ትጉህ ከምዝነበሩ ይግለጽ። 

ማዕርገ ዲቁና ክሽየሙ ምስ ሓሳቡ ኸኣ ናብቶም ጳጳስ ወሰድዎም። ገና ሕጻን ከለዉ ኣቦኦም ናብቲ መምህር ቤተ ክርስቲያን ምስ መወሰድዎም እቶም መምህር ብግርማ ሞገሶም ከምዝተደንቑን ትንቢት ከምዝተዛረቡሎምን ሕጂውን እቶም ጳጳስ ገጽ ኣቦና ምስ ረኣዩ ተገረሙ። ካብ ኣዘራርብኦምን ጣዕሚ ቃላቶምን ድማ ፈተዉዎም። መዓርገ ዲቁና ሂቦም ኸኣ ኣፋነውዎም። ተመሊሶም ድማ ብትሕትና ኣብ ቤተ ክርስቲያኖም እናገልገሉ ንወለዶምን ኣኅዋቶምን እናተኣዘዙ ይቕመጡ ነበሩ። 

ኣብ ዝኾነ ጊዜ ዋላ ኣሓ ከውፍሩ ከለዉ ንሶም ኣብ በረኻ ኮይኖም ኣብ በዓቲ ብምእታው ብዙኅ ስግደት ይሰግዱ ነበሩ። ነቲ ዝተዋህቦም ስንቂ ድማ ንድኻታት ብምሃብ ንሶም ብጾም ምሉእ መዓልቲ የሕልፍዎ ነበሩ። ስለቲ ጽቡቕ ግብሮምን ኣብነቶምን ኸኣ እቶም ዓበይቲ ካብ ልቦም ይምርቕዎም ነበሩ። 

ኣቦና ግና ነቲ ቃለ ወንጌል ከንብቡ ከለዉን “ካባይ ነቦኡ ወይ ነዲኡ ዝፈቱ …” “ንሰብ ኵሉ ዓለም ረቢሑስ….” “መስቀለይ ኣልዒሉ ዘይስዕበኒ” ዝብሉ ቃላት ከስተንተንዎም ምስ ጀመሩ እቲ ናይ ምናኔ ሓሳባቶም እናኃየለ መጸ። 

3.3 ምንኵስና 

ኣቦና ዝኣክል ትምህርቲ ቃለ እግዚአብሔር እናተምሃሩን እናፈልጡን በቲ ሓደ፡ ነፍስኻ ንእግዚአብሔር ፈሊኻ ስለ ጽድቂ ምስዳድን ብቅድስና ምንባርን ኸኣ በቲ ካልእ ኣብ ልቦናኦም ይመላለስ ስለዝነበረ፡ ነዚ ንምፍጻም ወትሩ ብጸሎት ናብ ኣምላኽ ይልምኑ ነበሩ። ጊዜኡ ምስ ኣኸለ ድማ ኣቦና ኣቡነ ሰይፈሚካኤል “መስቀሉ ኣልዒሉ ደድሕረይ ዘይስዕብ ንኣይ ኣይበቅዕን። ዝዀነ ይኹን ደአድሕረይ ኪስዕበኒ ዚደሊ እንተሎ፡ ገዛእ ርእሱ ይቕበጽ፡ መስቀሉ የልዕል እሞ ይስዐበኒ።” ንዝብል ቃል ወንጌል ንምፍጻም ሕቖኦም ተዓጢቖም ተላዕሉ። ካብ ቅድም ኣትሒዞም ዝብህግዎ ትእዛዝ ብምንባሩ ኸኣ ንዓለምን ኣብ ዓለምን ዘሎ ኵሉ ንድኅሪት ገዲፎም መስቀሉ ጸይሮም ኣብ በዓትታትን ገዳማት ዞሩ። ሓሳቦም ፍጹም መንፈሳዊ ስለዝነበረ ምናኔ ጥራይ ይረኣዮም ነበረ። 

ብፍቓድ እግዚአብሔር ኸኣ ከምቲ ባዕሉ ዝመርሖም ንደቡብ ኣቢሎም ድኅሪ ምኻዶም ኣብ ትግራይ ኢትዮጵያ ኣብ ኣውራጃ ሽሬ፡ ቂርቆስ ዝስሙ ኣድያቦ ኣብ ዝተባህለ ከባቢ በጽሑ። እዚኣ ገዳም ኸኣ ናይ ኣቡነ ኖላዊነ ኄር መካነ መቃብሮም እያ። ብስሞም’ውን ገዳም ኣቡነ ኖላዊነ ኄር ተባሂላውን እትጽዋዕ ገዳም እያ። ኣብቲ ገዳም ኸኣ ብጽቡቕ ተቐበልዎም። ንሶም ድማ እናተሓጐሱ ነቲ ዝተበገሱሉ ዕላማ መስቀል ንምፍጻም ሕይወት ምንኵስናን ናብራ ምናኔን ብዝግባእ ካብቶም መነኮሳት ይመሃርዎ ነበሩ። ኣቦና ኸኣ ነቶም አበው መነኮሳት ብትግሃት እናረድኡ የገልግሉ ነበሩ። እቶም ኣብኡ ዝጸንሑ መነኮሳት ኸኣ በቲ ትግሃት ዝመልኦን ሰናይ ኣገልግሎቶምን ተጋድሎኦምን ትሩፋቶምን ይድነቑ ነበሩ። ጾምን ጸሎትን ኸኣ የዘውትሩ ነበሩ። እቶም መነኮሳት’ውን ንኣቦና ብዝሃቦም ጸጋ ንእግዚአብሔር የመስግንዎ ነበሩ። 

ካብ ብዝኂ ገድሎምን ጽንዓቶምን ዝተላዕለ ኸኣ መልክዖም ከም በረድ ጻዕዳ ክሳብ ምዃን ይበጽሕ ነበረ። አቡነ ዕንቁብርሃን ከኣ ትሩፋት ገድሎም ምስ ረኣዩ ይደልዎ ኢሎም ልብሲ ምንኵስናን ኣስኬማ መላእክትን ኣልበስዎም። ኣቦና ድማ እቲ ረዚን ማዕርግ ምንኵስና ምስ ተቐበሉ ኸኣ ብዝያዳ ነቲ ጾምን ጸሎትን ክውስኽሉ ተራእዩ። ብግልጺ ንሰይጣን ክሳዕ ዝስእርዎ ድማ ፍቕዲ ዘይብሉ ጽኑዕ ገድሊ ተጋደሉ። በዚ ዓይነት’ዚ ሥራሕ ኸኣ ኣብ ኣድያቦ ምስ ኣቦኦም ዕንቁብርሃን ብዙኅ ዓመት ኣገልገሉ። 

ኣቦና ድኅሪ ናይ ነዊሕ ዓመት ትሑት ኣገልግሎትን ርድእናን፡ እግዚአብሔር ብዘመልከቶም ካብ ኣቦኦም ዕንቁብርሃን ተባሪኾም ኣብ ከባቢ ሩባ ተከዘ ናብ ዝርከብ ገዳም ዋልድባ ከዱ። ኣብዚ ጽኑዕን ዓቢይን ገዳም ኣትዮም ድማ ኣብኡ ካብ ዝነበሩ ቅዱሳን ቡራኬ ተቐቢሎም፡ ንዝያዳ ተጋድሎ ምንኵስና ኸኣ ካብዚኦም ኣቦታት ክመሃሩ ድሌቶም ኮነ። ኣብኡ ኸኣ ነቲ ጽኑዕ ትምህርቲ ምንኵስና እናተምሃሩ ፍጹም ንዓታቶም መሰሉ። ቆጽልን ሡር ዖምን (ቋርፍን) እምበር እኽሊ ኣይለኽፉን ኸኣ ነበሩ። ሥርዓት ናይዚ ጽኑዕ ገዳም’ውን ከምኡ ነበረ። ጸጋ ዲበ ጸጋ እናወሰኹ ኸኣ ከዱ። 

3.4 ሚጠት ናብ ኤርትራን መንፈሳዊ ተጋድሎኦምን 

ድኅሪ ዝተወሰነ ጊዜ ኸኣ እቶም ናይ ዋልድባ ቅዱሳን ንኣቦና ሰይፈሚካኤል ጸዊዖም “ክቡር ኃውና ክፍልኻ ምድረ ሓማሴን እያ እሞ ናብኣ ኪድ” በልዎም። ንሶም ድማ ቃል እዚኦም ናይ እግዚአብሔር ቅዱሳን ኣቦታት ኣኽቢሮም ናብ ወገሪቖ (ሊባን) መጺኦም። ንሳ ኸኣ ዝተቐደሰት ገዳሞምን መካነ መቃብር ናይ ኣቦኦም ተክለሃይማኖት እያ። ኣብኣ ኸኣ ኣበምኔትን መምህርን ኮይኖም ከምኡውን ምስቲ መፍቀሬ ትሕትናን ጽምዋን ዝኾነ ገርሂ ኃዎም ኣባ ሕርያቆስ ከም ሥርዓት ጳኵሚስን አርሳንዮስን ዝተኃርየ ናይ ሓድነት ሕጊ ምንኩስና ሠርዑ። እቲ ገድሎም’ውን “ወተፈውሰት ምድረ ሐማሴን በምጽአቱ ለብፁዐዊ ሰይፈሚካኤል” (ብምምጻእ ንኡድ ክቡር ዝኾነ ሰይፈሚካኤል ሓማሴን ደኃነት) ይብል። እዚኦም ክልተ ቅዱሳን ከኣ ብፍጹም ፍቕሪ ብሓድነት ይነብሩ ነበሩ። ብሓባር ድማ ኣብ ገዳም ኣቡነ እንድርያስ (ሰፍአ) ናብ ዝርከቡ ኣኅዋቶም መነኮሳት ብምኻድ ብቃለ እግዚአብሔር የዕልሉ ነበሩ። 

ዕለት ዕለት ኸኣ ኣቡነ ሰይፈሚካኤል ኣብ ቅድሚ ኣምላኾምን ሰብን ብጸጋን ብሞገስን ይመላለሱ ነበሩ። ናይ ለዋሃቶምን ናይ ትሩፋቶምን ወረ ኸኣ ኣብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ግብጽን ኣብ ኵሉ ተሰምዐ፤ ከም ሓዋርያት ድማ ናይ ሥሉስ ቅዱስ ርቱዕ ሃይማኖት ኣብ ምሉእ ምድሪ ሓማሴን (ማእከላይ ክፋል ኤርትራ) እናተዘዋወሩ ይሰብኩን ይምህሩን ነበሩ። ብድኅሪኡ ኸኣ ኣቦና አቡነ ሰይፈ ሚካኤል በቲ ካብ ኣቦታቶም ርቱዓነ ሃይማኖት ዝተማሃርዎን ዝግለጸሎም ዝነበረ መንፈሳዊ ጸጋ፡ ቃል እግዚአብሔር እናምሃሩ ካብ ምድሪ ሓማሴን ናብ ምድሪ ዓንሰባ ሓዋርያዊ ተልእኾኦም ይፍጽሙ ነበሩ። ካብ ምድረ ዓንሰባ እውን ተበጊሶም ወንጌል እናሰበኩን ቃለ ሃይማኖት እናመሃሩን ኣብ ኵሉ ምድረ መታሕት (ጋሽ ባርካ) በጽሑ። እቲ መንፈሳዊ ትምህርቶም ኸኣ ናብ ኵሉ ምድረ ቦጎስ ኣብ ኵሉ በረኻ ክሳዕ ዝስማዕ ኮነ። ብለዋሃትን መንፈሳዊ ኃይሊ ብምርኣይን ምድረ ቦጎስን ሓባብን ኣስገደን ከምኡውን ክሳብ ወሰን ሰቲትን ኖባን (ከባቢ ዶብ ኢትዮጵያን ዶብ ሱዳንን) ትምህርቶም ክሳዕ ዝመልእ ኮነ። ብሕዝቢ ድማ ዓቢይ ተፈታውነትን ተቐባልነትን ረኸቡ። 

ኣቦና ከም መደብ ሓዋርያዊ ተልእኾኦም፡ ብፍላይ እቶም ቀዳሞት ሰባክያነ ወንጌል ሓንሳብ ምስ ሓለፍዎ ኣከታቲሎም ንዘይሰበኹሉ ከባቢታት ብምትኳር ካብ ከረን ክሳብ ዶብ ሱዳን ንዘሎ ከባቢታት ካብኡ ሓሊፉ’ውን ክሳብ ዶብ ኢትዮጵያ ወንጌል የስፍሑ ነይሮም። እቶም ቀዳሞት መነኮሳት ሰባክያነ ወንጌል ኤርትራ ዝኾኑ ከም እኒ ኣባ ሰላማ፡ ኣባ ዮሓኒ፡ ኣባ ሊባኖስ ነቲ ሰሜናዊ ምብራቕ፤ ምብራቓዊን ደቡብን ደቡባዊ ምብራቕን ዝያዳ ክሰብኩ ከለዉ ኣቦና ድማ ኣብቲ ዝተረፈ ኣተኲሮም ምስባኾም ክፍለጥ ይከኣል። እዚ ኸኣ ናይ ኣቦና ስብከት ንብምሉኡ ማእከላዊ፡ ምዕራባዊ ደቡባዊ ምዕራብ ከምኡውን ሰሜናዊ ምዕራብ ኤርትራ ዘጠቓልል እዩ ነይሩ። ኣቦና ከምኡ ብምግባሮም ነዚ ሕጂ ኣገልጋሊ ወለዶ ዓቢ ትምህርቲ እዮም ሓዲጎሙሉ። እዚ ኸኣ ኣብ ሓደ ቤተ ክርስቲያን እሞ ኣብ ከተማ ኣብ ዝርከቡ ኣብያተ ክርስቲያናት ልዕሊ ፶ ዝኾኑ ኣገልግልቲ ክርከቡ ከለዉ እቶም ቅዱሳን ኣቦታት ኣብ ዝተጋደሉሉ ከባቢታት ዝርከቡ ኣብያተ ክርስቲያናትን ካልኦት ገጠራትን ግና ዝኸፍተን እኳ ስኢነን ምርኣይ ልሙድ ነገር ኮይኑ ኣሎ። እሞ ዝተሸምናሉን ሓደራ ዝተዋህበናን ሓዋርያዊ ኣገልግሎትና ደኣ ኣበይ ኣሎ? ንመን ኢና ኸ ነገልግል? ንርእስና ወይሲ ንሕዝበ እግዚአብሔር? እቶም ኣገልገልቲ ዝኾንና ርእስና ንመርምር። ከምዚ ከማና ኣብ ደገ ዝነብር ሕዝቢ ኵሉ ከም ዝሓሰቦ ዘጥምቖን ዝናዝዞን ምርካብ ቀሊል ከምዘይኮነ (ሕጂ ይሓይሽ እምበር) ብዓይንና እናረኣና፤ ኣብ ውሽጢ ሃገር’ውን ጥቓ ዓበይቲ ከተማታት ኣብ ዝርከቡ ገጠራት ካህናት ምስኣን ልሙድ ነገር እናኾነ ይኸይድ ምህላዉ ዘሕዝን ነገር እዩ። ስፍሓትን ምኽንያትን እቲ ሽግር ብብዙኅ መገዲ ክጥቐስ እኳ ዝከኣል እንተኾነ፤ ሓዋርያዊ ተልእኾ ግና ፈጺሙ ምድኻሙን ብክርስቶስ ሓደራ ዝተዋህበ ጕስነትውን ይጥለም ከምዘሎ ዘመላኽት እዩ። 

ኣቦና ኣብ ገዳም ጻዕዳ እምባ ድኅሪ ምእታዎም ከይተረፈ ንተማሃሮኦም እናለኣኹ፡ ንሶም’ውን ባዕሎም እናወጹ ኣብ ምስፋሕ ስብከተ ወንጌል ይቐላጠፉ ነበሩ። እዚ ከኣ ቃለ ወንጌል ክምህሩ ብኣምላኽ ትእዛዝ መጺዎም ስለዝነበረ እዩ። ንሶም ከኣ ንዝሓመሙ እናፈወሱ፤ ብትምህርቶም ሃይማኖት እናጽንዑ ኣብ ኵሉ ይዛዋወሩ ነበሩ። ብደቡብ ክሳብ ከባቢታት ዶብ ኢትዮጵያ ይኹን ብሰሜን ኸኣ ክሳብ ሃገረ ናግራን ይበጽሑ ከምዝነበሩ ኸኣ ገድሎም ኣስፊሑ ይገልጾ። እግረ መገዶም ኸኣ ኣብቲ ዘመን ተላዒሎምን ሰባት የጋግዩ ንዝነበሩን መናፍቓን መልሲ ይህብዎምን ንሕቶኦም ይመልሱሎምን ነበሩ። 

3.5 ምእታው ናብ ጻዕዳ እምባ 

ኣቡነ ሰይፈ ሚካኤል በዚ ናይ ሎሚ ምሕደራዊ ቅርጺ ካብ ከባቢታት ዞባ ማእከል ዝጀመረ ስብከቶምን ትምህርቶምን ናብ ከባቢታት ዞባ ዓንሰባ ድኅሪኡ ኸኣ ናብ ዞባ ጋሽ ባርካ ከምኡውን ገለ ክፋል ሰሜናዊ ቀይሕ ባሕሪ ኣቢሉ ይበጽሕ ነበረ፤ ስግሪ ዶብ’ውን ዝሓለፈሉ እዋን ከምዝነበረ ይፍለጥ። ብፍላይ ኣብ ደብረ ሳላ ኮይኖም ብዝፈጸምዎ መንፈሳዊ ተጋድሎን ትሩፋትን ወሬኦም ክሳብ ጫፍ ሰሜን ኤርትራ ከምዝተሰምዐን ብዙኃን ንእኦም ክርእይዎምን ክባረኹን ናብኦም ይመጹ ከምዝነበሩ ይፍለጥ። እቲ ገዳም ደብረ ሳላ’ውን ብብዝኂ መነኮሳት ኣዕለቕሊቑ ምጻር ክሳብ ዘይክእሎ በጹሑ ከምዝነበረ’ውን እቲ ገድሎም ይዛረብ። 

ኣቡነ ሰይፈሚካኤል ኣብ ደብረ ሳላ (ደብረ ጸሎት - ዞባ ዓንሰባ) ኮይኖም በዚ ዓይነት’ዚ ሥራሕ ፮ተ ዓመትን ፮ተ ወርኅን ጽኑዕ ገድልን ዓቢይ ትግሃትን እናገበሩ ድኅሪ ምጽናሕ ቅዱስ ገብርኤል ተገልጸሎም። ናብ ገዳም ጻዕዳ እምባ ከቕንዑ ድማ ነገሮም። ድኅሪኡ ነቶም ደቆም ብፍቕርን ብብኽያትን ተፋንዮም ነቶም ዝሰዓብዎም ኣኸቲሎም መገዶም ቀጸሉ። እቲ ገድሎም “ሖረ ፍኖቶአ ምስለ እለ ይተልዉ አሠሮ፡ ወበጽሑ ዓደርዴ ኀበ ዐቢይ ደብር ዘክልኤ ወኃደሩ ህየ” ከምዝበሎ ናብ ዓደርዴ (ሕጂ ዓደርደ) ናብ እትብሃል ዓዲ በጺሖም ሓደሩ። ኣብኣ ኸኣ ማንታ ዝኾነ ጎቦታት ኣሎ። ኣብኣ ከኣ ፱ ወርሒ ኣብታ ደብሪ ኮይኖም ሕዝቢ እናመሃሩን እናተጋደሉን ጸንሑ። 

ቅዱስ ገብርኤል ተገሊጹ ኸኣ ናብታ ናይ መወዳእታ ክፍሎም ዝኾነት ጻዕዳ እምባ ቅድሚ ምእታዎም ኣብ እግራ ናብ ትርከብ ደብረ ከባቦ ዝበሃል ቦታ ኣብጽሖም። ኣብኡ ኸኣ ብጾምን ጸሎትን ተጸሚዶም ብብዙኅ ድኻምን መከራን ንእግዚአብሔር እናተገዝኡ ካብ ሰይጣውንቲ ነንበይኑ ዝዓይነቱ ፈተናን ተጻብኦን ይጓነፎም ነበረ። ሓደ ጊዜ ከም ኣናብስቲ እናመጽእዎም ሓደ ጊዜ ከም ኣትማን ሓደ ጊዜ ከም ኣንህብቲ ኮይኖም ኣብ ውሽጢ ክዳኖም እናኣተዉ የሳቕይዎም ነበሩ። ንሶም ግና ብኃይሉ መንፈስ ቅዱስ ይስዕርዎም ነበሩ። 

ኣብ ሓደ እዋን፡ አቡነ ሰይፈ ሚካኤል ኣብ ከባቦ ብጸሎት ብጾምን ተደሚዶም ከለዉ፡ ለይቲ ለይቲ ከም ዓንዲ ዝተተኽለ ናይ ብርሃን ባና ክሳብ ሰማይ ዝበጽሕ ይረኣዮምን ብመዓልቲ ግና ይስወሮም ነበረ። እንተቐረብዎ ድማ ብእግሪ ዘየእቱ ብጸድፊ ዝተኸበ ጎቦ ጥራይ ይጸንሖም። በዚ ምኽንያት ኸኣ ኣቦና መገዲ እታ ብርሃን ዝርእዩላ ስፍራ ንኽመርሖም ኣብዚኆም ይልምኑን ናብ እግዚአብሔር ይጽልዩን ነበሩ። ብድኅሪ’ዚ ኣብ ደብረ ከባቦ ንእሽቶ ቤተ ክርስቲያን ሰርሑ ማኅበር’ውን መሥረቱ። እቶም ተምሃሮ ግና እቲ ከባቢ ማይ ዘይርከቦ ስለዝነበረ ኣምሪሮም ንኣቦና ተዛረብዎም። ኣቦና ኸኣ ድኅሪ ጸሎት ምግባሮም፡ ኣብ ሸነኽ ምዕራብ ኣብ ማእከል ትሕቲ ከባቦ ስሙ ቁሽ ዝበሃል ኣብቲ ኣምላኾም ኣመልኪትዎም ዝነበረ ቦታ ብመስቀሎም ነቲ ከውሒ ባሪኾም ብበትሮም እውን ወጊኦም ብዝኂ ማይ ከም ዘፈልፈሉ እቲ ገድሎም ይዛረብ። እንስሳታት ከይተረፉ ኸኣ ብኣፍ ሰብኣዊ ኣመስገንዎም። 

ብኸምዚ መገዲ ፱ተ ዓመትን ፮ተ ወርሕን እናተገደሉን መከራ እናተቐበሉን ምስ ጸንሑ ኣጋ ምሸት ኣብ ጸሎት ከለዉ መልአከ እግዚአብሔር ናብኦም መጺኡ “ኦ ሰይፈሚካኤል ጸሎትካ ኣብ ቅድሚ እግዚአብሔር ተሰሚዑ እዩ እሞ ደስ ይበልካ፤ እቲኣ ብዓምደ ብርሃን ተኸቢባ እትርእያ ቦታ መካነ መቃብርካን ርስቲ ደቅኻን እያ፤ ኦ ፈታውየይ ሰይፈሚካኤል ሰላምታ ንዓኻ ይኹን ጽናዕ፤ ኃይሊ ግበር። ጸላእትኻ ክትስዕር ኢኻ፡ እንሆ ከኣ ክሳዕ ጫፍ ንዘለዓለም ተዋሂባትካ እያ በሎም። ሕጂ ግና ናብቲ ገዳም ከእትወካስ ንዓ ሰዓበኒ በሎም።” ሽዑ ተንሢኦም ነቲ መልኣኽ ደድኅሪኡ እናሰዓቡ ካብ ከባቦ ሸነኽ ታሕቲ ናብቲ ጻዕዳ ማይ ዘውርድ ሓቢሮም ወረዱ። ካብኡ ድማ ነታ ገዳም ብሽነኽ ምዕራባ ብኣንጻር ከባቦ ሎሚ ማይ ጥምቀት ተባሂሉ ዝጽዋዕ ቦታን ኣብቲ ገዳም ኣተዉ። 

ኣብቲ ቦታ ምስ በጽሑ ኣቦና ኣዝዩ ገረሞምን ተሓጐሱን። ነታ ንኽትርእያ እተጨንቕ ኣዝያ’ውን እተፍርህ መገዲ ምስ ረኣዩ ኸኣ ኣዝዮም ተደነቑ ስማ ኸኣ ‘ጽናፌ ጽልመት’ ኢሎም ሰመይዋ፤ ክሳዕ ሎሚ’ውን በዚ ስም ትጽዋዕ ኣላ። ኣቦና እትው ምስ በሉ ኸኣ እቲ መልኣኽ ከይጸንሐ ተሠወሮም፤ ንሶም ድማ እናመስገኑ ብመስቀሎም ብኣርባዕተ ወገን ነዛ ገዳም ባረኽዋ። ኣቦና ክባርኽዎ ከለዉ ኣብቲ ከባቢ ዓሲሎም ዝነበሩ ኣጋንንትን ርኹሳት መናፍስትን ድማ ከም ትኺ ተኺኾም ከም ሓመድ በኒኖም እናዕወዩ ጠፍኡ። 

እቶም ዝተፈለይዎምን ኃዲጎሞምን ዝመጹ ደቆም ግና ‘ኣቦና ናበይ ኣተዉ?’ ኢሎም ክጭነቑን ክሓዝኑን ጀመሩ። ይኹን እምበር ጭንቀት ደቃ እትርእይ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ድኅሪ ሠለስተ መዓልቲ ብመልክዕ ቀያሕ ሰበይቲ ተገልጸትሎም እሞ ‘ኣይትፍርሁን ኣይትሰንብዱን’ ኢላ ኣረጋጊኣ በታ ቀጣን መገዲ ኣሳጊራ ናብቲ ለዋህን መንፈሳዊ ኣቦኦም ኣብጽሓቶም። ኵሎም ኸኣ ብሓባር ተሓጐሱ፤ ንኣምላኾም ድማ ኣመስገኑ። 

ኣቦና ኣብዛ ሕጂ ገዳም ኮይና ዘላ ምስ ኣተዉ ቤተ ክርስቲያንን ቤት ማኅበር’ን ሰርሑላ፤ ነቲ ታቦት ድማ ብስም ሥላሴ ሰመይዎ። ኣቡነ ሰይፈሚካኤል ሓደ ካብቲ ዘተሓሰሶቦም ድማ ብዛዕባ እዛ ቀጣን መገዲ እያ ነይራ፤ ከምዚ ኢሎም ድማ ናብ ኣምላኽ ኣመልክቱ “ሕጂውን እልምነካ ኣሎኹ፤ ደቕካ ክበዝኁ እዮም ዝብለካኒ ደኣ በዛ ጸባብን ጭንቅን መገዲ ከመይ ኢሎም ክሰግሩ እዮም፡ ኦ ኣምላኸይ እንታይ ከ ክገብር?”። መሓሪ ጐይታ ግና ብሠለስትነቱ ተገሊጹ “ኦ ኅሩየይ ኣይትፍራህ ኣነ ካብ ደቕካ ካብ ዘለዓለም ክሳዕ ዘለዓለም ስርናይ እምበር ክርዳድ ከይርከብ፡ ክፉእ ዘርእውን ከይርከብ ኣብዛ ገዳም ኪዳነይ ከቕውም እየ፡ ነዛ ገደል መገዲ ኸኣ ክሳብ ዘለዓለም ዝሕልውዋ መላእኽቲ ክሸመልካ እየ። ብኪዳንካ ተኣሚኑ በዚኣ መገዲ ዝሓልፍውን ብጋህዲ ናብ ተድላ ገነት ክኣቱ እዩ። እንሆ ኸኣ ሰማእታት ክምስክሩ ከለዉ ከም ዝቕበልዎ ሰይፊ ገይረያ ኣሎኹ” ብምባል ቃል ኪዳን ኣተወሎም። 

ብድኅሪ’ዚ ኣቦና ካብዚ እናተበገሱ ናብ ዝተፈላለየ ከባቢታት ብምዝውዋር ስብከተ ወንጌል የስፍሑ ምንባሮም ይንገር። ክሳብ ናብ ዋልድባ እናኸዱ ቃለ እግዚአብሔር እናመሃሩ ሕሙማት እናፈወሱ ከም ዝነበሩ ሕይወት ታሪኾም ይነግር። ሓደ እዋን ናብኡ እናኸዱ ከለዉ እቲ ወትሩ ዝሰግርዎ ፈለግ ተከዘ ማይ መሊኡ ምስ ጸንሖም ናብ ኣምላኾም ጸልዮም ነቲ ውሑጅ ብቃሎም ከም መንደቕ ናብዝን ናብትን ንኽቐውም (ከም ኢያሱን ከም ሊቀ ነቢያት ሙሴን) ገይሮም ንደቀ መዛሙርቶምን ነቲ ተዓጊቱ ዝጸንሐ ሕዝቢ ከም ንቁጽ መሬት ከምዘሳገርዎ መጽሓፈ ገድሎም ይዛረብ። ገዳም ጻዕዳ ኣምባ ብዘመነ ንጉሥ ኢያሱ ኣድያም ሰገድ ርስተ ጕልቲ ከምዝተጒለተ እውን ኣብ መጽሓፈ ገድሎም ተገሊጹ ኣሎ። 

3.6 ገድሊ ምስ መናፍቓንን ዘይኣማንያንን 

“ጐይታ ኸኣ በታ ድሕሪኣ ዘላ ለይቲ፡ ጳውሎስ፡ ከምቲ ኣብ ኢየሩሳሌም ብዛዕባይ ዝመስከርካዮ ኸምኡውን ኣብ ሮሜ ኽትምስክረለይ ይግብኣካ እዩ እሞ፡ ኣጆኻ፡ ኢሉ ኣብ ቅድሚኡ ደው በለ።” ኢሉ ጐይታ ንቅዱስ ጳውሎስ ንዝያዳ ዕዮ ዘተብዖ ንኣቦና ተገሊጹ ነዚ ዝስዕብ ቃላት ማለት “እንሆ ሕሙማት ንክትፍውስ ኣብ ልዕሊ ኵሉ ኸኣ ኃይሊ ጸላኢ ክትረግጽ ሥልጣን ሂበካ ኣሎኹ። ሓደ ዝኽእላን ዝትንክያን ናይ ሞት ሕንዚ የልቦን። ኣብ ምብራቕን ምዕራብን መንዛዕቲ ተዃሉ ስለ ዝበዝኁ ምእንቲ ስመይ ነዛ ቅንዕቲ ሃይማኖት ገሊጽካ ስበክ” ኢሉ ተዛረቦም። ንሶም’ውን ንትእዛዝ ጐይታ ኣኺቢሮም ቃለ ወንጌል እናመሃሩ ንሕሙማት እናፈወሱ ብተጋድሎ ይነብሩ ነይሮም። እቶም መለካውያንን ንስጥሮሳውያንን (መናፍቓን) ግና ይከራኸርዎምን ነቲ ትምህርቶምን እውን ይቃረንዎ እንተነበሩ እኳ፡ ኣቦና ግና በቲ ዝነበሮም መንፈሳዊ ጽንዓትን ብቕዓትን ስሕተቶም እናገለጹ ብጽሑፍ ይረትዕዎምን የሕፍርዎምን ነበሩ። ነቶም ዝተመልሱ ድማ ብንስሓ ክቕበሉ ከለዉ ነቶም ምምላስ ዝኣበዩ ድማ ብውግዘት ካብ ማኅበረ ምእመናን ይፈልይዎም ነበሩ። 

ንኵሉ ሰብ እናመሃሩን ንዝተጋገየ ድማ ብንስሓ እናመለሱን ኸኣ ክሳብ ወሰን ዶባት በጽሑ። ኣብ እዋን ስብከቶም ኸኣ ኣብ ውሽጢ ባሕሪ ከለዉ ሓደ ምሁር ግና ብክርስትና ፈጺሙ ዘይኣምን ሰብ ነቲ ዝገብርዎን ምስ ረኣየ ናብኦም ቅርብ ኢሉ ክሓቶም ጀሚሩ። ኣቦና ኸኣ ነቲ መምህር ካልእ እምነት ዝነበረ ሰብ ክሳብ ልቡ ዝትንከፍ፡ ቃል መጻሕፍቲ ምሥጢር ሃይማኖት ገለጹሉ። ከምኡ እናተዘራረቡ ከለዉ ብርቱዕ ህቦብላ ዝተሓወሶ ማዕበል ባሕሪ ተላዕለ እሞ ንዓዓቶም’ውን ከልዕሎምን ከጥፍኦምን ደለየ። ሽዑ እቲ መምህር ካልእ እምነት እንታይ እዩ ነገሩ ኢሉ ኣብ ስንባደ ኣተወ፤ ጠፋእኩ ኸኣ በለ። ሽም ኣምላኹ ጸዊዑ ምላሽ ስለዘይረኸበ ኸኣ ብእምነት ጸኒዖም ንዝነበሩ ኣቡነ ሰይፈሚካኤል ለመኖም። ንሶም ኸኣ “ብምሉእ ልብኻ እመን እምበር ኣይተጠራጠር” ድኅሪ ምባሎም ናብቲ ሰማዒ ዝኾነ ኣምላኾም ጸለዩ እሞ ኢዶም ኣልዒሎም ብትእምርተ መስቀል ኣማዕተቡ። ነታ ባሕሪ ማዕበላ ክሃድእ ገሰጽዋ፤ እቲ ማዕበል ከኣ ሃድአ። በዚ ተኣምሮም ኸኣ ነዚ ዝረኣዩ እቲ ምስኦም ዝዛረብ ዝነበረ መምህርን ካልኦት ኣሕዛብን መጺኦም ኣብ እግሮም ሰገዱ። ብሓደ ቃል ድማ “ሕጂ እንታይ ንግበር ኣቦና” በልዎም። ኣቦና ኸኣ ቃለ ሃይማኖት ምሂሮም ጥምቀት ክርስትና ኣጥመቕዎም። እቲ መምህር’ውን ምስ ምሉኣት ስድራ ቤተ ተጠምቐ። ናይ ኣቡነ ሰይፈሚካኤል ተምሃራይ ከኣ ኮነ። ናይ ቤተክርስቲያንና ትምህርቲ ምስ ተማህረ ድማ ሥልጣነ ክህነት ድኅሪ ምቕባሉ ኸኣ ብዙኃን ከምኡ ዝኣመሰሉ ሰባት ምሂሩ ናብ እምነት ክርስትና መለሰ። 

ኣቦና አቡነ ሰይፈሚካኤል በቲ ዝተዋህቦም ጸጋ፡ ነቶም መናፍቓን ይረትዕዎምን ነቶም ርኹሳት መናፍስት ኸኣ የውጽእዎምን ነቶም ሕሙማት ኸኣ ይፍውስዎምን ነበሩ። ነቶም ጽሙኣትውን ብማይ ትምህርቶም የርውዩዎም፡ በቲ ኵሉ ዝክእል ኃይሊ ኣምላኾም ኸኣ ፍቕዲ ዘይብሉ ተኣምራት ይገብሩ ነበሩ። እቶም ሰይጣውንቲ’ውን ነዚ ርእዮም ኣብ ልዕሊኦም ቀንኡ፤ ካብ ጽንዓት ኣቦና ዝተላዕለ ድማ ተሸበሩ። ኣብቲ መኅድሪኦም ዝኸውን ስፍራ ድማ ሓዊ እናንደዱ ኣብ ልዕሊኦም ዓቢይ እምኒ እናከራረዉ ክጥሕንዎም ይደይልዩን ነበሩ። ኣብዚ ንክትነብር ኣይንሓድገካን ኢና እናበሉ ብዙኅ መከራ የውርዱሎም ነበሩ። እዚ ሰይጣውንቲ ዘንከራርዉሎም ዝነበሩ ደንጎላታት ክሳዕ ሕጂ ኣብ ርእሲ ተነባቢሩ ኣብቲ ገዳም ብሸነኽ ደቡብ ኣብቲ ዝጽልዩሉ ዝነበሩ ቦታ ይርከብ ኣሎ። 

3.7 ቃል ኪዳንን ዕረፍትን 

ኣቦና ድኅሪ እዚ ዅሉ ገድሊ ሕማም እርጋን ኣርከቦም። መዓልቲ ዕረፍቶም ምስ ቀረበ ኸኣ ባዕሉ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ ምስ ኣዴኡ ቅድስት ድንግል ማርያምን ኣእላፍ ሠራዊት ሰማይን ተገሊጹ መዓልቲ ዕረፍትኻ ቀሪቡ ኣሎ በሎም። ንሶም ድማ “ሞገስ ኣብ ቕድሜኻ ካብ ረኸብኩ፡ ብድኅረይ ንዝመጹ ደቀይ፤ ምእንቲ እዛ ገዳም እዚኣን ምእንቲ እቶም ኣብኣ ዝምሕጸኑን እልምነካ ኣሎኹ” ኢሎም ንጐይታ ለመንዎ። ብዙኅ ነገር ድማ ክገብረሎም ተማኅጸንዎ። ጐይታ ኸኣ ዝለመንዎ ኵሉ ክፍጽመሎም ቃል ኪዳንን ኣተወሎም። እቲ ቃል ኪዳን ጐይታ ክሳብ ሕጂ ጸኒዑ ይርከብን፤ ብእምነት ንዝቐረቡ ኸኣ በረኸት ክሓፍሱሉን ይነብሩ ኣለዉ። 

ቅዱስ ኣቦና ሕይወቶም ምሉእ ብብዙኅ ተጋድሎ ሓዋርያዊ ተልእኾኦምን ናይ ምናኔ ሕይወቶምን ብዓወት ፈጺሞም ብ፲፱ ጥቅምቲ ኣብ መበል ፺፮ ዕድሜኦም ብጽቡቕ እርጋን ብሥሙር ገድልን ዓረፉ። በረኸቶም ረድኤቶምን ምስ ኵላትና ይኹን።